ОҚу жылында қазақстан республикасының жалпы орта білім беретін ұйымдарында

Роль русского языка в школьной системе образования определяется в целом его основной функцией как языка межнационального общения в многонациональном государстве.

Цели обучения русского языка: формирование и развитие элементарной русской речи на ограниченном лексико-грамматическом материале; взаимосвязанное обучение видам речевой деятельности (аудированию, говорению, чтению, письму); практическое усвоение элементов уровней русского языка (фонетики, графики, орфоэпии, лексики, грамматики, словообразования, орфографии, пунктуации); воспитание средствами русского языка коммуникативной, нравственной и эстетической культуры.

Задачи учебного предмета:

• 
  научить учащихся строить простейшие типовые предложения, широко употребляемые в живой русской речи, обогатить словарный запас учащихся (в пределах лексико-грамматического минимума);
  
• 
  научить распространять простейшие типовые предложения за счёт ранее усвоенных слов и словосочетаний по законам синтаксического строя русского языка;
  
• 
  сформировать у учащихся элементарные навыки активного пользования синтаксическими конструкциями для выражения собственных мыслей, чувств и наблюдений в рамках тематики для чтения и развития речи;
  
• 
  совершенствовать навыки чтения и письма, полученные на уроках родного языка; дифференцировать звуки и буквы в системе гласных и согласных с учётом различий в фонетических системах родного и русского языков.
  

При отборе содержания обучения русскому языку как второму следует учитывать сферу речевой деятельности младших школьников, уровневые минимумы (лексический, грамматический, тематико-ситуативный, фонетико-орфоэпический и др.) для начального этапа обучения, явления транспозиции и интерференции.

Ведущими компонентами при отборе языкового материала являются словарь (список слов для активного усвоения) и тематика для чтения и развития речи.

На начальном этапе обучения русскому языку как второму учащиеся должны усвоить 1000 лексических единиц (в каждом классе примерно

Особенности предмета русского языка. Содержание предмета состоит из трех блоков: речевой деятельности, языкового материала и текстов для чтения и развития речи, охватывающих учебную, социально-бытовую, социально-культурную, игровую сферы общения. Так как текст выступает как единица обучения и развития речи, для отбора рекомендуются адаптированные тексты из произведений детских писателей прозаического характера, стихотворения, а также произведения малого жанра (пословицы, поговорки, загадки, сказки).

При отборе содержания обучения русскому языку следует учитывать сферу речевой деятельности младших школьников, уровневые минимумы (лексический, грамматический, тематико-ситуативный, фонетико-орфоэпический и др.) для начального этапа обучения, явления транспозиции и интерференции.

Ведущими компонентами при отборе языкового материала являются словарь (список слов для активного усвоения) и тематика для чтения и развития речи.

На начальном этапе обучения русскому языку учащиеся должны усвоить 1000 лексических единиц (в каждом классе примерно 450-500 слов).

В содержание предмета внесены следующие коррективы:

• 
  дается подробное пояснение к структуре речевых моделей (синтаксических конструкций на основе единого грамматического минимума).
  
• 
  внесены дополнительные лексические единицы, список слов для активного усвоения на основе учёта как речевой деятельности, так и единого лексического минимума по русскому языку для начального этапа обучения русскому языку как второму.
  

Материал фонетики дан с учётом дифференциации звуков и букв, представляющих трудность для младших школьников казахской школы.

В соответствии с действующим базисным учебным планом общее количество часов распределено конкретно по разделам.

Русский язык вводится с 3- го класса, то для итогового контроля после 4-го класса разработаны требования к владению речевыми умениями и навыками (аудирование, говорение, чтение, письмо), а также к усвоению языковых знаний (элементарные сведения по фонетике, грамматике, лексике и синтаксису).

На основе текстового материала выявляются знания о символике РК и этнокультуроведческие материалы.

Учащиеся 3-го класса должны понимать прослушенное сообщение, речь учителя, звукозапись продолжительностью звучания 1-2 минуты; составлять высказывание из 2-4 предложений; сознательно, плавно читать вслух небольшие тексты, соблюдая паузы, словесные ударения; учить наизусть небольшие стихотворения; задавать друг другу вопросы, отвечать на поставленные вопросы; пересказывать прочитанный текст; писать по образцу и под диктовку слова и предложения, написание которых не расходятся с произношением.

В 3 классе в письменной форме проводятся следующие виды контрольных работ: контрольное списывание в первом полугодии 2 раза в четверть и 1 раз в третьей четверти, контрольный словарный диктант, контрольный диктант (без грамматического задания в общеобразовательных школах и с грамматическим заданием в лицеях и гимназиях) 1 раз в третьей четверти и 2 раза в четвёртой четверти.

Учащиеся 4-го класса должны уметь выделять основную мысль и структурные элементы текста, пересказывать прочитанное; составлять связное монологическое высказывание из 3-4-х предложений, составлять рассказ-описание, рассказ-повествование; писать под диктовку небольшие тексты из 30-40 слов и изложение из 5-6 предложений; зрительные, зрительно-слуховые, словарные, картинные диктанты; строить диалог; выразительно читать текст; знать наизусть не менее трёх стихотворений в четверти.

В 4 классе в письменной форме проводятся следующие виды контрольных работ: контрольный словарный диктант, контрольный диктант (без грамматического задания в общеобразовательных школах и с грамматическим заданием в лицеях и гимназиях) 1 раз в четверть, изложение во втором полугодии 1 раз в четверть.

Итоговый контроль осуществляется в конце четверти и учебного года.

Русский язык в школах с нерусским языком обучения в 3-4 классах, изучается по 2 часа в неделю, общее количество часов в году составляет 68 ч.
Шет (ағылшын) тілі

Шет тілі кіші жастағы оқушыларды қазіргі әлемдегі көпмәденилік және көптілділікке дайындау жүйесінде маңызды пәндердің бірі болып табылады.

Бастауыш сыныптарда шет тілінің оқыту мақсаты – оқушыларға қарапайымкоммуникативтік құзыреттілігін тыңдалым,айтылым, оқылым, жазылым дағдылары арқылы оқыту және қалыптастыру.

Қарапайым қоммуникативтік құзыреттілік деп төменгі сынып оқушысының күнделікті жағдайдағы шектеулі ортада және қарым-қатынас саласында сол меңгерілетін шетел тілін иеленушілермен ауызша және жазбаша түрде тұлғааралық және мәдениаралық қарым-қатынасын іске асырудағы төменгі сынып оқушысына тән қабілеті мен дайындығы ретінде түсіндіріледі

Бастауыш сыныптарға арналған шетел тілін оқыту курсы қарапайым деңгейін меңгеруге бағытталған және А1 - (ауызекі қолданыс деңгейі - Breakthrough) тілді меңгерудің жалпыеуропалық деңгейіне сәйкес келеді.

Үлгілік оқу жоспарына сәйкес бастауыш мектепте «Шет тілі» пәнінің оқу жүктемесінің көлемі:

2- сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;

3- сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат.

Жаңа лексика көлемі:

2-сыныпта-100 сөз, оның ішінде белсенді лексика - 40 сөз, пассивті - 60 сөз, 3-сыныпта-120 сөз, оның ішінде белсенді лексика – 50 сөз, пассивті - 70 сөз, 4-сыныпта-130 сөз, оның ішінде белсенді лексика - 60 сөз, пассивті - 70 сөз.

2-сыныптарда есептік сандарды қолдану 13-тен 100-ге дейін, 3-сыныптарда реттік және есептік сандарды қолдану, 4-сыныптарда реттік және есептік сандарды сөйлеуде қолдану.

Диалог көлемі: 2-3 сыныптарда – 3-4 тілдесім, 4- сыныпта – 4-5 тілдесім.

Оқу үшін мәтін көлемі:2-сынып – 30 сөзден артық емес, 3- сынып-40 сөзден артық емес, 4-сынып -50-60-сөзден артық емес.

Жазу көлемі: 4- сыныпта 30-40 сөзге дейін.

2-сынып оқушысы 6-8 сөйлемнен тұратын мәтін құрастыру қажет. 3- сыныпта оқушылар 8-10 сөйлемнен тұратын мәтін, 4-сыныпта 10-12 сөйлем құрайды.

Сабақта диалогтық сөйлеу дағдысын, жұптық және топтық жұмысты дамыту мен бекіту қажет. 2-сынып оқушылары меңгерілген тақырыптары бойынша қарапайым сұрақтар қойып және оған жауап беруі қажет. 3-4 сыныптарда өлкетану бойынша қарапайым тапсырмаларды енгізу қажет.

Оқушыларда меңгерілген тақырыптар бойынша лексикалық сөздік қоры болуы қажет: 2-сынып – 8-10 сөз, 3-сынып – 12-15 сөз, 4- сынып – 18-20 сөз.

Шет тілін меңгерудегі ең маңыздысы тыңдалым болып табылады. Тыңдалым элементтерін мүмкіндігінше сабаққа енгізу қажет:бұл әндерді, тақпақтарды, шағын әңгімелерді тыңдау, мультфильмдерді көру, мұғалімнің ауызша сөйлеу тілі мен аудидисктерді тыңдау.

3-сыныптан бастап шетел сөздері мен оның айтылуына арналған сөздіктер енгізіледі. Оқушыларда жаттығуларды орындау мен грамматика бойынша тақырыптарға жұмыс дәптерлері болуы қажет.
«МАТЕМАТИКА» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

Математика

Бастауыш сыныптардағы (2-4-сыныптар) математика пәні – «Математика» білім саласындағы кіріктірілген оқу пәні.

Оны игеруде 1 000 000-ға дейінгі натурал сандар және нөл санының арифметикасы, негізгі шамалар, алгебра мен геометрия элементтерін негізгі орта мектепте білімді жалғастыру үшін құрылған.

Оқу пәні ұлттық және жалпыазаматтық құндылықтар негізінде тұлғаның интеллектуалды дамуының қажетті деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған математиканың базистік негізін сапалы игеруді қамтамасыз ету; көрнекі-бейнелі, логикалық және абстрактылы ойлауды қалыптастыру, негізгі орта білім деңгейінде алгебра мен геометрияны игеруге практикалық негіз жасау деп белгіленген.

2-сыныпта –аптасына 4 сағат, оқу жылына 136сағат;

3, 4-сыныптарда – аптасына 5 сағат, оқу жылына 170 сағат.

12-кесте. Жазба бақылау жұмыстарының саны (құрастырылған бақылау жұмысы)

Бақылау жұмысының күрделілігі қосымша тапсырмада анықталады, ол барлық оқушыларға тапсырманың орындалуын ұсынады және тек қана «4» немесе «5» деген баға қойылады; қатемен жұмыс жазу барысында міндетті түрде есептің шығару жолдарын талдау керек; шығу жұмысы үшін журналға «2» бағасы қойылмайды; егерде 2 қатесі болса, ол 1 қатеге саналады.

Математика бойынша жұмыста жіберілген грамматикалық қате үшін баға төмендетілмейді. Лас безендірілген жұмыс, каллиграфия ережесін сақтамағаны үшін 1 балл төмендетіледі, бірақ 3-тен төмен емес.

Жазба жұмысын бағалауда есептеу дағдысын тексергенде төмендегідей баға қойылады: «5» – қатесіз; «4» – 1-2 қате және 1-2 кемшілік ; «3» – 3-4 қате және 1-2 кемшілік; «2» – 5 және одан да көп қате болған жағдайда қойылады.

«5» – қатесіз; «4» – 1-2 қате; «3» – 3 қате; «2» – 4және одан да көп қате болған жағдайда қойылады.

«5» – қатесіз; «4» – 1-2 қате; «3» – 3 қате; «2» – 4және одан да көп қате болған жағдайда қойылады.

«5» – қатесіз; «4» – 1-2 қате; «3» – 3 қате; «2» – 4және одан да көп қате болған жағдайда қойылады.

Оқушылардың ауызша жауабын бағалау көрсеткіші: жауаптың дұрыстығы, негізділігі, дербестігі, толықтығы.

Оқушыға «5» деген баға меңгерген оқу білімін дұрыс және өздігінен қолдана алған; есептеулерін дұрыс әрі жылдам қолданған; өздігінен тапсырмаларды құрастырған (жоспар құрап, есептеп, есептің шығару жолдарын түсіндіріп және есептің сұрағына нақты жауап беру); тәжірибелік жұмыстарды дұрыс орындаған жағдайда қойылады.

Оқушыға «4» деген баға оның жауабында кемшіліктер болып, алайда «5» деген бағаның талаптарына сай болған; есептеуде тиімді тәсілдерді қолданбаған; осы кемшіліктерді оқушы мұғалімнің сілтемелерімен өздігінен түзете алған жағдайда қойылады.

Оқушыға «3» деген баға өтілген сұрақтардың жартысынан көбін меңгерген, есепті шығару барысында қателер жіберген және сол қателерді мұғалімнің көмегімен түзеткен жағдайда қойылады.

Оқушыға «2» деген баға оқу бағдарламасын меңгермеген кезде және мұғалімнің көмегімен есепті шығара алмаған жағдайда қойылады.

Мұғалімнің оқушының күнделікті жұмысына жүргізген бақылау, ауызша сұрақ, ағымдық және қорытынды бақылау жұмыстарының нәтижелері қорытынды баға қоюына негіз болады. Алайда, соңғысына көп мән беріледі.

Оқу пәні қоршаған әлем тұтастығы туралы білім мен адамзаттың табиғатпен қарым-қатынас жүйесі негізінде жалпыадами құндылықтарды қалыптастыруға бағытталған.

«Дүниетану» пәнін меңгеруде бастауыш сынып оқушылары биология, экология, география пәндерінің қарапайым ұғымдарымен танысады, олар:

Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

2-4-сыныптарда – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат.

Оқушылардың білім, білік, дағдылары ауызша сұрақтар, бақылау, тест жұмыстары, тәжірибелік жұмыстар мен диктанттардың нәтижелері бойынша бағаланады.

Оқушыға «5» деген баға, егер ол оқу материалын табиғаттағы құбылыстарды бақылауларды ескеріп, жүйелі де логикалы түрде байланыстыра отырып баяндаса (бағдарлама көлемінде), тәжірибелік жұмыстарды дұрыс орындап және қойылған сұрақтарға толық жауап берген жағдайда қойылады.

Оқушыға «4» деген баға, егер оның жауабы «5» деген бағаның талаптарына сай болғанда, дегенмен оқушы нақты материалды баяндауда, кейбір практикалық жұмыстарда қолдануда жекелеген дәлсіздіктер жібергенде, осы кемшіліктердің барлығын мұғалім көрсеткеннен кейін оқушы өзі түзеткенде қойылады.

Оқушыға «3» деген баға, егер ол оқу материалының негізгі мазмұнын меңгеріп, бірақ нақты қателер жіберсе, табиғаттағы құбылыстарды бақылау нәтижелерін қолдана алмаса, бағдарламада қарастырылған табиғаттағы құбылыстар мен нысандар арасында байланыс орнатуда, практикалық жұмыстарды орындауда қиналса, бірақ мұғалімнің көмегімен аталған кемшіліктерін түзете алса қойылады.

Оқушыға «2» деген баға, егер оқу бағдарламасының көп бөлігін меңгермесе, мұғалімнің көмегімен де тәжірибелік жұмыстарды орындай алмаса қойылады.
14-кесте. Қорытынды бақылау жұмысының көлемі

Тоқсан	2- сынып		3-сынып			4- сынып			Барлығы
	Аралық	Бақылау	Аралық	Бақылау	Аралық		Бақылау	Аралық		Бақылау
І	3	1	4	1	5		1	12		3
ІІ		1		1			1			3
ІІІ		1		1			1			3
ІV		1		1			1			3
жылдық	3	4	4	4	5		4	12		12

Тест жұмысын бағалау

Тест орташа деңгейлі тапсырмалардан тұрады. Тексеру тестің барлығы немесе жеке бөлімдері бойынша жүргізілуі мүмкін. Қатені табу; жауабын таңдау; айтылған ойды жалғастыру немесе түзету түріндегі тест тапсырмаларын қолдану тиімді.

Жұмысты орындау үшін оқушыларды алдын ала дайындау қажет. Ол үшін алдыңғы сабақтардың бірінің соңында 10-15 минут уақыт бөлу керек. Тақтада тестке қосылған тапсырмаларға ұқсас 1-2 тапсырманы жазып, оны оқушылармен бірге орындау ұсынылады.
15-кесте. Тест жұмысын бағалау

Базалық деңгей
0-60%	60-77%	77-90%	90-100%
17-ден төмен балл	18-22 балл	23-26 балл	27-30 балл
Баға «2»	Баға «3»	Баға «4»	Баға «5»

«АДАМ ЖӘНЕ ҚОҒАМ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

Өзін-өзі тану

Пәнді оқыту ерекшелігі: оқушының өзіндік бейімін ашу және оның темпераментін, мінез-құлқын, қабілеттерін ескере отырып, оны жеке тұлға ретінде дамыту. «Өзін-өзі тану» пәнінің базалық білім беру мазмұны оқушылардың жасерекшеліктерін есепке ала отырып, 1-4- сыныптарда төрт негізгі бөлімді қамтиды:

1. 
   Өзін-өзі тану бақыты;
   
2. 
   Адами қарым-қатынасқа үйренейік;
   
3. 
   Адам болам десеңіз;
   
4. 
   Әсемдік әлемінде.
   

2-4- сыныптарда – 1 сағат, оқу жылында барлығы 34 сағатты құрайды.

Білім берудің барлық деңгейлерінде 33-34 сабақтар «қорытынды қайталау» ретінде көрсетілген, ол курс аяқталғаннан кейін өтілген материалды жалпылау мен жүйелеуді білдіреді.

Қорытынды қайталаудың сағаттарын оқушылардың портфолиосында байқалатын шығармашылық қызметінің нәтижелерін көрсету мүмкіндігі ретінде қарастыруға болады.

Портфолио – оқушылардың өзін-өзі тану процесіндегі жетістіктерін бейнелейтін шығармашылық жұмыстарының жиынтығы. Шығармашылық жұмыстар жеке, топтық және ұжымдық сипатта болуы мүмкін.

«Өзін-өзі тану» пәні бойынша оқушылардың білімін бағалау «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі. Бұл талаптар оқушылардың танымдық қызметін дамыту мониторингінің, өмірде жалпыадамзаттық құндылықтарға және қоғамға қызмет ету дағдыларына ұмтылудың өлшемшарты болып табылады.

Адамгершілік-рухани білім берудің ерекшеліктеріне сәйкес әрбір жарты жылдықтың қорытындысы бойынша «сынақ» деген бағалау енгізіледі. Егер білім алушы «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптардың» жалпы көлемінің кемінде 2/3 сәйкес келетін жетістіктерді көрсете алған жағдайда «сынақ тапсырды» бағасы қойылады. Оқушыға «сынақ тапсырды»/ «сынақ тапсырмады» бағаларын қоюда оның пән бойынша шығармашылық қызметін көрсететін портфолиосы назарға алынады.

Портфолио сапасын талдауда оқушының ұжымдық және топтық шығармашылықтағы белсенділігі, сондай-ақ жеке шығармашылық қызметте проблеманы ұғыну тереңдігі, оның ойының бағдарлығы, жалпыадамзаттық құндылықтар басымдығының мазмұны, адамға және қоршаған әлемге сүйіспеншілік негізінде сабақта қойылған проблемаларды шешу жолдарын іздестіру басты назарда болады.

«Музыка» пәнінің мақсаты – оқушылардың музыкалық мәдениетін тәрбиелеуге, азаматтық тұлғасын, көркемдік талғамы мен шығармашылық қабілетін қалыптастыруға, алған білімдерін сабақта және өмірде пайдалана білуіне негізделген.

Пәнді оқытуда «Қазақ халық музыкасы», «Музыкалық аспаптар», «Концертке және театрға саяхат», «Қазақстан – менің Отаным» сынды ең негізгі тақырыптарға аса мән беріледі. Пән мазмұны тереңдей түсіп, музыкалық құбылыстардың ауқымы кеңейеді.

Оқытудың әдістемелік жүйесі заманауи технологияларды пайдалануға негізделген. 2-сыныпта сахналық ойындар оқушылардың білімін толықтыра түсіп, коммуникативтік қызмет атқарады. «Мұғалім – оқушы» технологиясы шынайы шығармашылық қарым-қатынас қалыптастырады. «Жетістік» технологиясы окушылардың шағармашылық биігіне көтерілуіне көмектеседі. Бастауыш сыныптарда саяхат-сабақ, концерт-сабақ, ой бөлісу сабағы, репортаж-сабақ және т.б. әртүрлі сабақ түрлерін пайдалану ұсынылады.

«Музыка» пәні бойынша барлық сағат саны:

2-4-сыныптарда аптасына 1 сағаттан, жылына барлығы 34 сағат.

«5» бағасы – аталған үш критериге немесе алғашқы екеуіне сәйкес болғанда қойылады: музыкаға қызығушылық таныту, оған тікелей эмоционалды жауабы, тыңдаған немесе орындалған шығарма туралы өз ойын айту; іздену жағдайы барысында анықталған, оқушының белсенді жігері, және музыканы қабылдау барысында ең алдымен бастапқы білімдерін қолдану білігі; орындау дағдысының өсуі, бұл оқушының дайындық деңгейі мен сабақтағы белсенділігін есепке ала отырып, бағаланады.

«4» бағасы – екі немесе бір критериге сәйкес болғанда;

«3» бағасы – берілген критерилерге сәйкес болмағанда;

«2» бағасын қоюға жол берілмейді, себебі ол баланың қызығушылығын және соған сәйкес сұлулық пен мейірімділікке деген қажеттілігін жояды.
Бейнелеу өнері

Пәнді оқыту эстетикалық сезімдерді, бейнелеу өнеріне қызығушылығын тәрбиелеу; өнегелі тәжірибесін байыту, ізгілік пен зұлымдық туралы ойларын дамыту; адамгершілік сезімдерін тәрбиелеу, Қазақстан және басқа елдердегі халықтардың мәдениетін құрметтеу; қиялын, кез келген іске шығармашылық тұрғыдан қарау ниеті мен икемділігін, өнер мен қоршаған әлемді қабылдау қабілетін, көркемдік қызметте бірлесіп жұмыс істеу шеберліктері мен дағдыларын дамыту; халық шығармашылығына деген қызығушылығы мен сүйіспеншілігін тәрбиелеу; аңғарымпаздығы мен көріп есте сақтау қабілетін дамытуға бағытталған.

Бағдарламадағы оқу материалы көркемдік білімнің іскерлік сипаты мен адамгершілік болмысын көрсететін блоктармен ұсынылған: «Көркемдік қызмет түрлері», «Көркемдік сауат негіздері», «Қоршаған әлемді тану», «Көркем-шығармашылық қызмет мазмұны».

Барлық блоктар кешенді түрде жалпы көркемдік білім мен тәрбие міндеттеріне бағытталған.

2-4-сыныптарда аптасына 1 сағаттан, жылына барлығы 34 сағатты құрайды.

«5» бағасы: оқушы сабақтың қойылған мақсатын толық орындай алады, меңгерілген материалды дұрыс түсіндіреді және алған білімін іс жүзінде қолдана алады; сурет композициясын дұрыс шешеді, яғни бейненің барлық компоненттерін өзара үйлесімді қиылыстырады, бейнені айрықша аңғарады және жеткізе сипаттай алады.

«4» бағасы: оқушылар бағдарлама материалын толық меңгерді, бірақ қосымша сипатта жеткіліксіз мазмұндайды; бейненің барлық компоненттерін өзара үйлесімді қиылыстырады, бірақ бейнені нақты сипаттай алмайды.

«3» бағасы: оқушылар сабақтың қойылған мақсатын толық орындай алмайды; меңгерілген материалды мазмұндауда дәлсіздік жібереді.

«2» бағасы: жауап беруде өрескел қателер жібереді; сабақтың қойылған мақсатын орындай алмайды.
«ТЕХНОЛОГИЯ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

Еңбекке баулу

Оқу пәні бастапқы технологиялық білім, еңбек білігі мен дағдысын, іс-әрекетті жоспарлау және ұйымдастыру тәсілдерін меңгерту; сенсорика, қол саусақтарының ұсақ моторикасын, кеңістік қиялын, ақпарат түрлерінде бағдарлау қабілеттерін дамыту; қоршаған әлем өзгерісіндегі адам еңбегінің рөлі туралы білімді меңгерту; адам және адам еңбегіне құрметпен қарауға, еңбексүйгіштікке тәрбиелеуге бағытталған.

4-сынып оқулығында «Сым темірмен жұмыс», «Фольгамен әшекей бұйымдар жасау», «Қошқар мүйіз оюының орындалу реті» тақырыптары қарастырылмауына орай, мұғалім пәнді оқытуды жоспарлауда өзге тақырыптармен оқу бағдарламасына сәйкес алмастыра алады.

«Еңбекке баулу» пәні бойынша оқу жүктемесі:

2-4- сыныптарда аптасына 2 сағаттан, жылына 68 сағатты құрайды

Бағалар жалпы орындалған не жасалған бұйым, жеке технологиялық операциялар; жұмыс жоспарын құра білу, тәжірибе жасау, материалдардың қасиетін анықтау, материалдар мен құралдарды дұрыс атау, олардың міндетін анықтау, олармен қауіпсіз жұмыс ережесін атау білігі үшін қойылады.

Жалпы алғанда бұйымды орындау

«5» бағасы құралдармен қауіпсіз жұмыс ережесін сақтай отырып, қатесіз және мұқият жасалған бұйымға қойылады (қолданылатын материал бойынша құралды таңдау, сонымен қатар, сабақ бойы жұмыс орнында тазалықты сақтау білігі ескеріледі).

«4» бағасы осы талаптар есебінен қойылады, бірақ бұйым құрылымын бұзбай түзетуге жол беріледі.

«3» бағасы бұйым мұқият орындалмаған, бірақ құрылымы бұзылмаған жағдайда қойылады.

Көрсеткен дербестігі мен шығармашылықпен орындалған жұмысқа бағаны бір ұпай көтеріп қоюға болады немесе қосымша бағамен бағаланады.

Құрылымы бұзылған, өз мақсатына сай емес бұйым бағаланбайды, оны түзетуге, қайта жасауға болады.

Тексеру жұмысы кезінде дайын бұйым үшін баға барлық оқушыларға қойылады. (Тексеру жұмыстары әр тоқсан сайын және жыл соңында жүргізіледі. Олар белгілі бір сабақтар санынан кейін жеке операцияларды меңгеруін тексеру немесе жұмыс түрлері бойынша қорытынды сабақ болуы мүмкін).

Жеке технологиялық операциялар

«5» бағасы әртүрлі белгілеулердің, материалдарды пішудің нақтылығына, бүгудің дұрыстығына, тегіс сырылуына; үлгіге немесе суретке сәйкес конструктор бөлшектерінен бұйымды орындау дәлдігіне; материалдарды, құралдарды олардың мақсатына сәйкес, үнемді және тиімді пайдалануына; жетекші сұрақтар бойынша жұмыс жоспарын құру ептілігіне (2-сынып); бұйым құрылымына ұжымдық талдау жасағаннан соң жеке жұмыс жоспарын құруға (3-сынып); жоспар құру, бұйымға өздігімен талдау жасауына (4-сынып), іс жүзінде бұйымды көрсету ептілігіне (2-сынып), түсіндірумен көрсету білігіне (3-4-сыныптар) қойылады.

«4» бағасы, егер оқушы белгілеу кезінде дәлсіздікті жіберсе (3мм дейін), пішуде 1 мм дейін белгілеу жолынан ауытқыса, материалды үнемсіз қолданса; жұмыс орнындағы тәртіпті мұғалімнің ескертуінен кейін сақтаса; жұмыс жоспарын мұғалімнің жетелеуші сұрақтарынан кейін құрса (ІІ сынып), мұғаліммен бірге (3-сынып), алдағы жұмыс жоспарын өздігімен 1 қатемен құрса (4-сынып) қойылады.

«3» бағасы, егер оқушы белгілеу кезінде дәлсіздікті жіберсе: 3мм-ден 10 мм-ге дейін – 2-сыныпта, 2мм-ден 5 мм-ге дейін – 3-сыныпта, 5 мм-ге дейін – 4-сыныпта; материалды үнемсіз қолданса (2-сынып); материал мен құралдарды тиімсіз қолданса (3-сынып), жұмыс орнындағы тәртіпті мұғалімнің ескертуінен кейін сақтаса; мұғалімнің жетелеуші сұрақтары бойынша жоспар құру кезінде 3 логикалық қате жіберсе (2-сынып), мұғаліммен бірге жұмыс жоспарын құру кезінде 3 логикалық қате жіберсе (3-сынып), бұйымды жасаудың жұмыс жоспарын өздігімен құруда 2 логикалық қате жіберсе (4-сынып) қойылады.

Оқушылардың білімі мен біліктерін әділ бағалау үшін әр баланың бағдарлама материалын меңгеруін есепке алу қажет. Егер мұғалім сұрау мен бақылауды жоспарлаған жағдайда баға әділ болуы мүмкін. Сабақтың жоспарында бақылайтын 3-4 оқушының тегін жазады, олардың сабақ бойы жұмыс орнында тәртіпті қалай сақтайтынын бақылайды, 3-4 оқушының материал бойынша нақты бөлшектерін нақты белгілей алу ептігін бақылайды, келесі 3-4 оқушының желіммен мұқият жұмыс істеу ептілігін, сабақтағы құралдармен қауіпсіз жұмыс істеу тәртібін сақтай отырып сыруды орындауын немесе жұмыс істеуін бақылайды.

Егер оқушы мұғалім берген тапсырманы орындай алмаса, мұғалім жұмысты қалай орындау керек екенін оқушыға қайтадан көрсетуі тиіс. Бұл жағдайда баға бірнеше сабақтан соң қойылады.

Осылайша, бір сабақта мұғалім бірнеше бағалайды, бірақ олар оқушының нақты білімі мен білігіне қойылады.

«ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ

Дене шынықтыру

«Дене шынықтыру» оқу пәні – бұл дене шынықтыру қызметі, оқушылардың дене және психикалық саулығын сақтау туралы білімдер жүйесі.

Пәнді оқыту қимыл-қозғалыс негіздерін игеру арқылыоқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру; өз денсаулықтарына ықтиярлықпен қараудың қажеттілігін қалыптастыру; физикалық және психикалық қасиеттерінің толық дамуы; салауатты өмір салтын ұйымдастыруда дене тәрбиесі құралдарын шығармашылық жолмен қолдануға бағытталған.

«Шаңғы дайындығы» және «Жүзу» тараулары бойынша сабақтарды толық мәнінде жүргізуге мүмкіндігі жоқ республиканың аймақтарында оларды алмастыру ұсынылады. Мектеп ұжымының педагогикалық кеңесінің шешімі бойынша бұл сабақтар тиісінше дала жарысымен (кросс дайындығымен) және гимнастикамен (ырғақты, атлетикалық, кәсіби-қолданбалы) алмастырылуы мүмкін.

Дене дамуында жетіспеушілігі бар балаларды сауықтыруға бағытталған дене шынықтыру қосымша сабақтары немесе оқушылар мен ата-аналардың сұраныстары және қызығушылықтары ескерілген спорт түріндегі сабақтар оқу жоспарының вариативті жүктемесі арқылы орындалады.

«Денсаулық күні» оқу жылы ішінде 3-4 рет өткізіледі және каникул кезінде ұйымдастырылады. «Дене шынықтыру» пәнін оқыту барысында оқушыларды топқа бөлу медициналық тексерістің нәтижесі көрсетілген анықтаманың негізінде іске асырылады.

«Дене шынықтыру» пәні сабақтарын ұйымдастыру және өткізу мәселелері бойынша мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету мақсатында Ұлттық ғылыми-практикалық дене тәрбиесі орталығы әдістемелік құралдар әзірлеп, орталықтың сайтына орналастырылды (www.nnpcfk.kz).

2-4- сыныптарда – әр сыныпта – әр сыныпта аптасына 3 сағаттан, барлығы 102 сағатты құрайды

Оқушы жұмысын бағалау кезінде олардың жеке ерекшеліктері мен психосоматикалық мүмкіндіктері ескеріледі.

Егер оқушы денсаулығының жағдайына байланысты практикалық тапсырмаларды орындай алмаса, оған теориялық тапсырмалар береді.

«5» бағасы, егер оқушы тапсырманы өзінің психосоматикалық мүмкіндіктеріне сәйкес өздігімен орындай алса қойылады.

«4» бағасы, егер оқушы тапсырманы өзінің қабілеттері мен психосоматикалық мүмкіндіктеріне сәйкес өздігімен орындай алса, бірақ мұғалімнің көмегіне шамалы сүйенген жағдайда қойылады.

«3» бағасы, егер оқушы тапсырманы өзінің ерекшеліктері мен психосоматикалық мүмкіндіктерінен төмен орындаса, қойылады. Тапсырманы орындауда мұғалімнің көмегіне үнемі сүйене береді.

«2» бағасы оқушы тапсырманы орындамағанда, мұғалімнің көмегін қолданбаған жағдайда қойылады.

4 НЕГІЗГІ ОРТА БІЛІМ ДЕҢГЕЙІНДЕГІ ПӘНДЕРДІ ОҚЫТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
«ТІЛ ЖӘНЕ ӘДЕБИЕТ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ
Елбасымыз «Мәңгілік Ел» ұғымын ұлтымыздың ұлы бағдары – «Қазақстан 2050» стратегиясының түп қазығы етіп алды. Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен гөрі, оны ұстап тұру әлдеқайда қиын. Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген. Тіршілік тезіне төтеп бере алмай жер бетінен ұлт ретінде жойылып кеткен елдер қаншама. Біз, қазақ халқы, өзгенің қателігінен, өткеннің тағылымынан сабақ ала білуге тиіспіз. Ол сабақтың түйіні біреу ғана – «Мәңгілік Ел» біздің өз қолымызда. Ол үшін өзімізді үнемі қамшылап, ұдайы алға ұмтылуымыз керек. Байлығымыз да, бақытымыз да болған Мәңгілік Тәуелсіздігімізді көздің қарашығындай сақтай білуіміз керек. «Қазақстан 2050» – Мәңгілік Елге бастайтын ең абыройлы, ең мәртебелі жол.

Президентіміз Н.Ә. Назарбаев: «Мектептерде бүкілқазақстандық құндылықтар ретінде «Мәңгілік Ел» идеясы оқу бағдарламасына енуі керек», - деп атап өткен болатын. «Мәңгілік Ел» идеясы - елімізді өз мақсатына талай дәуір сынынан сүріндірмей жеткізетін тұғырлы идея.

Осыған байланысты, білім беру ұйымдарында Қазақстанның тұтас ұлтты ұйыстырушы, еліміздің рухын көтеретін, ұлы мақсаттарға жеткізетін «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік, құрмет көрсету, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу тәрізді құндылықтар арқылы жүзеге асыру қамтамасыз етіледі.
«Қазақ тілі» (оқыту қазақ тіліндегі сыныптар үшін)

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен бекітілген, Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспарында 7 негізгі құзыреттілік белгіленсе, соның бірі – коммуникативтік құзыреттілік. Коммуникативтік құзыреттілік – бұл коммуникативтік, тілдік білім, білік, дағдылардың жиынтығы.

Коммуникативтік дағдылар ең әуелі мектептегі оқыту процесінде, негізінен, тіл және әдебиет сабақтары барысында қалыптасады.

Тілдік және әдеби білім берудің маңызды міндеттері:

1. 
   барлық деңгейдегі қазақ тілінің жүйесі туралы білімді меңгеру негізінде оқушылардың тілдік сөйлеуін дамыту (фонетика, лексика, сөз құрамы және сөзжасам, морфология, синтаксис);
   
2. 
   сөйлеудегі тілдік құралдардың қызметі туралы ережені, сөздік қорды кеңейтуді және сөйлеу тілінің грамматикалық жағынан дұрыс құрылуы, сауатты жазу біліктері мен дағдыларын қалыптастыру;
   
3. 
   қазақ әдеби тілінің нормаларын, сөйлеу әрекетінің әртүрлі тәсілдері мен дағдыларын өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білу қабілеттері өмірдегі мәселелерді шешуге бағытталуы тиіс (тілдік және сөйлеу біліктілігі).
   

5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

6-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

7-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

8-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат.

Әрбір тоқсанда алынатын бақылау диктантының саны сол сыныптағы апталық сағат санымен сәйкес келуі керек.

Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгілік ережелеріне сәйкес жалпы білім беретін күндізгі мектептердің 9 (10)-сыныптардың білім алушылары үшін қорытынды емтихан қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша диктант (шығарма) түрінде өткізіледі. Білім беру ұйымының негізгі сатысындағы 9-сыныпта диктантқа - 2 (2,5) астрономиялық сағат, шығармаға - 4 (4,5) астрономиялық сағат бөлінеді.

Жалпы білім беретін мектеп оқушыларға терең білім берумен қатар, олардың ауызекі тілі мен жазбаша тілін дамыту, ойын жүйелі айтып орамды сөйлеп әрі дұрыс жаза білуді талап етеді. Сондықтан қазіргі оқу процесі арқылы оқушылардың жазбаша тілі мәдениетін дамытып, жүйелі жазу дәрежесін көтеру мақсатын қояды.

Әрбір мұғалім қазақ тілі мен әдебиет сабақтарында жазба жұмыстарын үйретіп, тіл дамыту сабақтарын шығармашылықпен жүргізіп, дұрыс ұйымдастыра білуде ең негізгі мәселенің бірі – оқушының жас ерекшелігі мен білім қорына байланысты жазба жұмысын үйретудің міндеті мен көлемін анықтау болып табылады. Мұғалім сол міндет пен көлемге байланысты жазбаша тіл дамыту жұмысының түрін, көлемін, оның әдіс-тәсілдерін белгілейді, анықтайды.

Жазба жұмысына қойылатын талаптар (диктант) (16-кесте).
16-кесте. Жазба жұмыстарының оқу тоқсандары бойынша бөліну үлгісі

Сыныптар	Жазба жұмыстар түрлері	Оқу тоқсандары					Барлығы
		І	ІІ	ІІІ	ІҮ
5	Диктант	3	3	3	3	12
6	Диктант	3	3	3	3	12
7	Диктант	3	3	3	3	12
8	Диктант	3	3	3	3	12
9	Диктант	1	1	1	1	4
	Барлығы:	13	13	13	13	52

Диктант – оқушылардың орфографиялық және пунктуациялық сауаттылығын тексерудің негізгі формаларының бірі. Білім алушылардың ауызша жауаптары және жазба жұмыстары бойынша бағдарламалық материалдарды қаншалықты деңгейде меңгергендігін ескере отырып, әр сыныпта белгілі бір нақты көлемде қорытынды жазба жұмыстары өткізіледі.

Диктант мәтіні үшін әдеби тіл нормаларына сай келетін мәтіндерді пайдалану ұсынылады (17-кесте).
17-кесте. Диктанттар нормасы

Сыныптар	Диктант саны	Сөздер саны	Орфограмма саны	Тыныс белгілері
5	12	90-100 сөз	12	2-3
6	12	100-110 сөз	16	3-4
7	12	110-120 сөз	20	4-5
8	12	120-150 сөз	24	10
9	4	150-170 сөз	24	15

Диктант белгілі бір тақырып бойынша оқушылардың дайындығын тексеру мақсатында жүргізілетіндіктен, сол тақырыптың негізгі орфограммалар мен тыныс белгілері енгізіліп, сонымен қатар, бұрынғы алған дағдыларының беріктігін көрсетуі тиіс.

Диктанттың мәтінінде:

- 5- сыныпта - 5 сөзден артық емес,

- 6-7- сыныптарда - 7 сөзден артық емес,

- 8-9- сыныптарда - 10 сөзден артық емес өткен сабақтарда меңгерілген орфограммалар ғана енгізілуі қажет. Оқушылар жазылуы қиын сөздермен және олардың емлесімен өткен сабақтарда таныс болуы тиіс.

Жылдың, тоқсанның аяғында болатын қорытынды диктанттарды оқушылардың барлық өткен тақырыптар бойынша білімдерін тексеруге арналып құрылатындықтан қосымша тапсырмалар беру немесе бермеуді пән мұғалімі өзі шешеді.

Диктантты бағалау төмендегі өлшемдерге негізделеді:

- «5» деген баға еш қатесі жоқ немесе орфографиялық жеңіл 1 қатеге (1/0) немесе тыныс белгісінен 1 қатесі (0/1) бар;

- «4» деген баға емледен 3, тыныс белгісінен 3 қатесі бар (3/3) немесе емледен 2, тыныс белгісінен 4 (2/4) немесе емледен 1 немесе тыныс белгісінен 5 қатесі (1/5) бар, емледен бір типті (4/0) 4 қатесі бар;

- «3» деген баға емледен 6, тыныс белгісінен 5 қатесі (6/5) бар немесе емледен 5, тыныс белгісінен 6 қате (5/6) бар немесе емледен 3, тыныс белгісінен 8 қатесі (3/8) бар;

- «2» деген баға емледен 9, тыныс белгісінен 5 қатесі (9/5) бар немесе емледен 8, тыныс белгісінен 9 қатесі (8/9) бар диктанттарға қойылады.

Ескерту: бағалау кезінде қателердің қайталануы мен біртектілігіне назар аударылады. Егер қате бір сөздің құрамында немесе түбірлес сөздердің түбірінде қайталанса, онда ол бір қатеге саналады. Бір типті немесе біртекті қателер дегеніміз сөздің жазылуының грамматикалық, фонетикалық ерекшелігіне байланысты бір ережеге негізделуі. Алғашқы біртекті үш қате бір қатеге саналады да, келесі сондай қателер дербес есептеледі.

Диктант мәтінінде 5-тен артық түзету болса, бағасы 1 балға кемітіледі. 3 және одан артық түзетулер кездескен жағдайда үздік баға қойылмайды. Диктантқа баға қоярда түзетілгенімен, ескерілмейтін орфографиялық және пунктуациялық қателер:

1) сөзді тасымалдау;

2) мектеп бағдарламасына енбеген ережелер;

3) әлі меңгерілмеген ережелер;

4) арнайы жұмыс жүргізілмеген қиын сөздер.

Диктантты бағалауда қатенің сипатына мән берілген жөн. Қателердің ішінен жеңіл қателерді яғни сауаттылық үшін аса маңызды емес қателерді айырып алған дұрыс. Қателерді есептеу барысында екі жеңіл қате бір қатеге есептеледі.

Жеңіл қатеге жатады:  

1) ережеге бағынбайтын сөздер;

2) автор сөзін берудегі тыныс белгілер.

Ескерту: диктант мәтінінде барлық цифрлар, оның ішінде мезгіл көрсеткіштері де сөзбен жазылады;

Диктантқа бір ғана баға қойылады. Қосымша тапсырмаларды орындағаны үшін бағалағанда төмендегі ұсыныстарды басшылыққа алу ұсынылады:

Емлелік қателерді түзету әдістері. Оқушылардың жазба жұмыстарын мұқият тексеріп отыру олардың сауаттылығын арттыруға көмектеседі. Қатемен жұмыс жүргізу жазба жұмысынан кейінгі келесі сабақтың 15-20 минутында іске асырылады. Оқу бағдарламасында «Қатемен жұмыс» түріне арнайы сағат бөлінбегендіктен журналға жазылмайды.

Мұғалімдер оқушылардың орфографиялық қателерін түзеткенде негізгі ескертін жағдайлар:

1. 
   мұғалім барлық қателерді түзетіп, соңғы өтілген тақырыптан кеткен қателердің астын сызып көрсетуге болады;
   
2. 
   орфографиялық қателерді түзету үшін орфографиялық шартты белгілерді қолдануға болады. Мұндай шартты белгілер оқушыларға таныс болуы қажет;
   
3. 
   түзетулер оқушының жіберген қателерін өзі сезетіндей дәрежеге жеткізілуі, оның қабілеттілігін арттыруға көмектесуі керек;
   
4. 
   емлелік қателерді сызып тастап, оған қажетті әріпті үстіне жазу жолымен түзету әдісі оқушылардың қателерін түзетудегі ең таңдаулы тәсілдердің бірі;
   
5. 
   сөздердің астын сызбай-ақ, дәптердің шетіне шартты белгі қоюға болады. Шартты белгі оқушыға түсінікті болуы тиіс.
   
6. 
   оқушы қате жазылған сөздің дұрыс нұсқасын ғана қайта көшіріп жазады.
   

Оқушыларда болуы тиіс дәптерлер саны туралы мәліметтер ұсынылады (18-кесте).

Дәптер тексеру тәртібі:

1) 5-9-сыныптарда үй жұмысы күнде тексеріледі;

2) 6-8-сыныптарда күнде сабақтан кейін үлгерімі төмен оқушылардың дәптерлері тексеріледі, үлгерімі жоғары оқушылардың маңызды деген жұмыстары тексеріледі, сонда да бұл сыныптарда аптасына толығымен 1 рет тексерілуі қажет;

3) 9-сыныпта жұмыс дәптерлері аптасына 1 рет тексерілуі қажет;

4) 5-9-сыныптарда сөздік дәптерлері айына 1 рет тексеріледі (баға қойылмайды, ескертулер жазылуы ұсынылады).

«Қазақ тілі» пәнінен барлық дәптерлердегі жазба жұмыстарын мынадай тәртіппен орындау ұсынылады:

- дәптерге ұқыпты, түсінікті жазу; көк сиялы қаламмен жазу және қажет кезінде қара қарындаш пайдалану;

- дәптер сыртын үлгі бойынша оқушы өзі толтыруы қажет:

«Қазақ тілі» пәнінен жазба жұмыстарына арналған дәптері (бұл дәптерге диктанттар мен бақылау жұмыстары орындалады);

«Қазақ тілі» пәнінен сөздікке арналған дәптері;

Дәптердегі барлық жұмыстар төмендегі талаптарды, ережелерді сақтай отырып жүргізілуі керек:

- ай аты мен күн реті жазбаша жазылады;

- күн реті мен жұмыс түрінен соң нүкте қойылмайды. Дәптердің басынан, жол тасталмай, барлық жазбалар бір деңгейде жазылады.

• 
  үй жұмысы сынып жұмысының жалғасы деп есептелінеді де, күн реті жазылмайды;
  
• 
  жаттығу (тапсырма) сөзі толық жазылады, мысалы: 15-жаттығу (тапсырма);
  

- мәтін азат жолдан басталады;

- сынып жұмысы мен үй жұмысының арасында 2 жол қалдырылады;

- талдау жасау тапсырмаларын орындағанда жақсы ұшталған қара қарындашпен орындаған жөн;

- ереже, емлені белгілеу үшін жасыл сияны қолдануға болады.

Баға тапсырмадан кейін сол жақ шетіне нүктесіз қойылады.

Талдау жұмыстар қарындашпен орындалады (сөз құрамына, сөйлем мүшелеріне талдау).

Төл дыбыстарды дұрыс жазбаса қызыл жолға дұрыс жазылуы көрсетілуі тиіс.

Дәптерге мүмкіндігінше мұғалімнің ескертулері жазылып отырады (Дұрыс жаз. Қатесіз көшір.).

Дәптерлерді тексеруден кейін келесі сабақта талдау жасалу қажет

Дәптердегі барлық жұмыс қызыл сиялы қаламмен тексеріледі.

Диктанттан жіберілген қателер жол бойынша сол тұстағы қызыл жолға көрсетілуі керек:

• 
  орфографиялық қате – /.
  
• 
  тыныс белгілер қатесі – ۷
  

1. 
   Қазақ тілі мен әдебиеті пәнін оқытуды жоғары деңгейде ұйымдастыру үшін тілші-мұғалімдердің кәсіби біліктілігін жетілдіруде дамытушы технологияларды пайдаланудың артықшылықтары;
   
2. 
   Қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша факультатив сабақтарын, элективті курстарды ұйымдастырудың ерекшелігі;
   
3. 
   Білім мазмұнын жаңарту және құзыретті тәсіл – жетістікті мектепке қадамдар (оқыту үлгілерінің кейбір сипаттамалары);
   
4. 
   «Критериалды бағалау жүйесін енгізудің теориялық-әдістемелік аспектілері»
   
5. 
   Қазақ тілі мен әдебиеті пәнін мұғалімдерінің кәсіби құзіреттілігін интербелсенді әдістер арқылы қалыптастыру;
   
6. 
   Блум таксономиясына сәйкес бағалау критерийлері мен тапсырмалары.
   

«Қазақ әдебиеті» пәнін оқыту барысында үнемі «Мәңгілік Ел» идеясының жоғарыда атлған құндылықтарымен байлыныстырып отыру ұсынылады.

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту – білім берудің басым мақсаттарының бірі. Оның нәтижесі оқушылардың алған білімдерін практикалық жағдайларда тиімді және әлеуметтік бейімделу процесінде сәтті пайдалануға мүмкіндік беретін негізгі құзыреттіліктер жүйесін меңгеруі болып табылады. Білім беру нәтижелеріне табысты қол жеткізуді, алған білімін өмірлік жағдаяттарда қолдана алуын қамтамасыз ететін тиімді әдістерді білім беру процесіне оңтайлы енгізу – мектеп пен ұстаз қауымына қойылып отырған жауапты міндеттердің маңыздысы.

Оқу процесі ҚР БҒМ 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 бұйрығымен бекітілген «Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9 сыныптары үшін «Қазақ әдебиеті» (оқыту қазақ тілді) пәнінен оқу бағдарламасымен жүзеге асырылады.

5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

6-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

7-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

8-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

9-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат.

Білім алушылардың үлгеріміне ағымдық бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау өткізудің үлгілік ережелеріне сәйкес 2016-2017 оқу жылында 9 (10)-сыныптардың білім алушылары үшін қорытынды емтихан қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша диктант (шығарма) түрінде өткізіледі (19-кесте).
19-кесте. Жазба жұмысына қойылатын талаптар (мазмұндама, шығарма)

Сыныптар	Жазба жұмыстар түрлері	Оқу тоқсандары					Барлығы
		І	ІІ	ІІІ	ІҮ
5	Мазмұндама	2	2	2	2	8
	Сыныптан тыс жұмыс	1	1	1	1	4
	Барлығы:	3	3	3	3	12
6	Мазмұндама	2	2	-	-	4
	Шығарма	-	-	2	2	4
	Сыныптан тыс жұмыс	1	1	1	1	4
	Барлығы:	3	3	3	3	12
7	Мазмұндама	2	2	-	-	4
	Шығарма	-	-	2	2	4
	Сыныптан тыс жұмыс	1	1	1	1	4
	Барлығы:	3	3	3	3	12
8	Шығарма	2	2	2	2	8
	Сыныптан тыс жұмыс	1	1	1	1	4
	Барлығы:	3	3	3	3	12
9	Шығарма	2	2	2	2	8
	Сыныптан тыс жұмыс	1	1	1	1	4
	Барлығы:	3	3	3	3	12

Мазмұндама – оқушының өз ана тілі мен әдебиетінен алған білімін тексерудің негізгі нысандарының бірі. Мазмұндама арқылы баланың өз ойын жазбаша жүйелі баяндай білу қабілеті мен тіл байлығы, сауаттылық деңгейі айқын көрінеді (20, 21-кесте).
20-кесте. Мазмұндама мәтінінің көлемі

Сыныптар	Мәтін көлемі
5	100-150 сөз
6	150-200 сөз
7	200-250 сөз
8	250-300 сөз
9	300-350 сөз

21-кесте. Мазмұндама мәтінінің шартты белгілері

Шартты белгілер
Белгілер	Нені білдіреді?
/	емле қатесі белгіленеді
V	тыныс белгісінен кеткен қате
Z	абзац керек деген белгі
Z	артық қойылған абзац
?	екі ұшты, осы сөйлемді ойлан деген белгі
?!	пікірді немесе фактіні бұрмалаудан кеткен кемшілік
!	осы жерге ерекше көңіл аудар
~ ~	ауыстыруды керек ететін, бірнеше қайталанған сөздер мен сөйлемдер
...	стильдік жағынан дұрыс құрылмаған, жөндеп жаз деген белгі
...	сөз қалдырып кетсе, түсініксіз сөйлемдерді белгілейді

Мазмұндама жаздыру арқылы оқушылардың тілдік материалдарды орынды қолдана білуге, жазбаша сөйлеудің ерекшелігін, мәтіннің синтаксистік құрылысын меңгертуге, ең басты қайта жасау қиялын дамытуға игі ықпал етеді. Осындай білім дағдыларын қалыптастыруда мазмұндаманың мынандай түрлерін жүргізуге болады:

• 
  дайын мәтін бойынша мазмұндама;
  
• 
  сурет бойынша мазмұндама;
  

• 
  мәтін мазмұнын дәлме-дәл жеткізіп жазу;
  
• 
  мәтін мазмұнын өз беттерінше меңгеріп, өз сөздерімен құрастыру;
  
• 
  өз жанынан қосымша оқиға қосу;
  

- қысқарта мазмұндау, яғни, берілген мәтіннің тек түйінді, негізгі мәселелерін ғана мазмұндау, қажетсіз деп табылған детальдарды қысқарту;

- кеңейте мазмұндау, яғни, мәтін мазмұнына байланысты дәйексөз және эпиграф келтіре отырып мазмұндау;

- берілген мәтін мазмұнына лайықты ой қорытындысын жасау.

1. 
   мазмұндылығы мен идеялылығы;
   
2. 
   ой-пікірдің жүйелілігі;
   
3. 
   стилі;
   
4. 
   грамматикалық сауаттылығы;
   
5. 
   әдеби материалдарды пайдалануы.
   

Шығарма мен мазмұндама екі бағамен бағаланады: 

Бірінші баға – мазмұны мен тіл шеберлігіне (көркем тілмен жеткізілуі) қойылса, екінші баға – сауаттылығына, яғни, орфографиялық, пунктуациялық және тілдік нормалардың сақталуына қойылады. Баға дәптердің сол жақ шетіне қойылады.

Бақылау жұмысының бағасы жазба жұмысы өткізілген күнгі журналдағы бағанға қойылады.

«Қазақ әдебиеті» пәні бойынша дәптермен жұмысты ұйымдастыру.

Дәптерлерді тексеру тәртібі. 5-9-сыныпта жұмыс дәптерлері аптасына 1 рет тексерілуі қажет (22-кесте).

«Қазақ әдебиеті» пәнінен дәптердегі жазба жұмыстарын мынадай тәртіп бойынша орындау ұсынылады:

- дәптерге ұқыпты, түсінікті жазу;

- көк сиялы қаламмен жазу және қажет кезінде қара қарындаш пайдалану;

- дәптер сыртын үлгі бойынша оқушы өзі толтыруы қажет.

- қазақ әдебиеті пәнінен жазба жұмыстарына арналған дәптері (бұл дәптерге мазмұндама, шығарма, эссе, бақылау жұмыстары орындалады);

- «Қазақ әдебиеті» пәнінен сөздікке арналған дәптері.

Дәптерлердегі барлық жұмыстар төмендегі талаптарды, ережелерді сақтай отырып жүргізілуі керек:

• 
  ай аты мен күн реті жазбаша жазылады;
  
• 
  күн реті мен жұмыс түрінен соң нүкте қойылмайды. Дәптердің басынан, жол тасталмай, барлық жазбалар бір деңгейде жазылады;
  
• 
  сынып жұмысын немесе үй жұмысын орындағанда тапсырмалар арасында жол қалдырылмайды;
  
• 
  мәтін азат жолдан басталады;
  
• 
  сынып жұмысы мен үй жұмысының арасында 2 жол қалдырылады;
  
• 
  дәптерлерді тексеруден кейін келесі сабақта талдау жасалу қажет;
  
• 
  дәптердегі барлық жұмыс қызыл сиялы қаламмен тексеріледі.
  

4 қыркүйек - жазушы, драматург, қоғам қайраткері Төлен Әбдіктің туғанына 75 жыл (1942 ж.);

17 қыркүйек - ақын Сырбай Мәуленовтың туғанына 95 жыл (1922-1993);

28 қыркүйек - Қазақстанның халық жазушысы, қоғам қайраткері, ҚР-ның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері Шерхан Мұртазаның туғанына 85 жыл (1932 ж);

15 қазан - жазушы, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, «Құрмет» орденінің иегері Сайын Мұратбековтың туғанына 80 жыл (1936-2007);

2 қараша - ағартушы, педагог, фольклоршы, этнограф, жазушы Ыбырай Алтынсариннің туғанына 175 жыл (1841-1889);

26 қараша - қазақтың халық жазушысы, мемлекет және қоғам қайраткері Ғабиден Мұстафиннің туғанына 115 жыл  (1902-1958); 

12 желтоқсан - жазушы, әдебиет зерттеуші,ғалым, филология ғылымының докторы Ақселеу Сейдімбектің туғанына 75 жыл (1942- 2009 );

12 желтоқсан - жазушы, әдебиет зерттеушісі, ұстаз, филология ғылымының докторы, профессор, Қазақстан Республикасының Ұлттық Ғылым академиясының академигі, Қазақстанның Халық жазушысы Зейнолла Қабдоловтың туғанына 90 жыл (1927-2006);

22 наурыз - қазақтың халық жазушысы, драматург, сыншы, мемлекет және қоғам қайраткері Ғабит Мүсіреповтің туғанына 115 жыл  (1902 -1985);

9 шілде - ақын, аудармашы Тұрмағамбет Ізтілеуұлының туғанына 195 жыл (1882-1939);

Оқыту қазақ тіліндегі мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдеріне қосымша материалдар алу үшін ұсынылатын сайттар:

1. 
   http://nao.kz - Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының ресми сайты;
   
2. 
   http://ustazuni.kz - мұғалімдерге арналған сайт;
   
3. 
   https://infourok.ru/ - ұстаздарға арналған білім көтеру, ашық сабақтар сайты;
   
4. 
   http://abai.kz-ақпараттық-танымдық сайт;
   
5. 
   http://u-s.kz- ұстаздар сайты;
   
6. 
   http://ustaz.kz -ашық сабақтар сайты;
   
7. 
   http://sabak-сайт творческих учителей Казахстана;
   
8. 
   http://ojarovaroza.ucoz.kz-қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімінің портфолиосы;
   
9. 
   http://sabaqtar.kz/kazaksh/ - Қазақстан ұстаздарына арналған әдістемелік сайт;
   
10. 
    http://bilimsite.kz/ustaz -білімділер сайты;
    
11. 
    http://u-s.kz/publ/ -ұстаздар сайты;
    
12. 
    http://sabaq.kz -ұстаздарға арналған танымдық-әдістемелік сайт;
    
13. 
    http://ped.kz -ұстаздардың әлеуметтік порталы;
    
14. 
    http://oqu-zaman.kz-ұстаздар мен оқушыларға арналған қосалқы білімді сайт;
    
15. 
    http://tarbie.org- ұстаздар сайты;
    
16. 
    http://kazbilim-edu.kz-оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін қазақ тілі сабақтарында тиімді пайдалану;
    
17. 
    http://bilimtime.kz – ұстаздарға арналған сайт.
    

Еліміз өзінің дербес тәуелсіздігін алғаннан кейін ұлттық сана-сезімінің өсуіне, халқымыздың рухани қуатының молая түсуіне кең өріс ашылды. Осы мақсатта Жалпы орта білім беру ұйымдарында 9-сыныпқа арналған «Абайтану» курсы оқу пәнінің бағдарламасы 2012 жылы 27 сәуірде бекітілген «Қазақстанның ішкі саясатындағы идеологиялық менеджментті қайта жаңғырту жөніндегі 2012-2013 жылдарға арналған Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының» 41 және 42-тармақтарына сәйкес әзірленді. «Абайтану» курсы оқу бағдарламасы ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген.

Жалпы білім беретін мектептердің 9-сыныбына арналған «Абайтану» курсының жылдық оқу бағдарламасына 34 сағат бөлінген. Оның 31 сағаты бағдарламадағы материалдарды оқуға, 2 сағаты шығармашылық жұмыстарды орындауға, 1 сағаты оқушылардың пән бойынша алған білімдерін жүйелі түрде қорытындылауға беріледі.

«Абайтану» бағдарламасы мектеп оқушыларына Абай шығармашылығының ұлттық әдебиетіміздің өркендеуіне жасаған идеялық-көркемдік ықпалын жан-жақты саралай отырып, терең ұғындырып, Абайтанудың тарихи, ғылыми құнды нәтижелерін танып білуге баулады. Тақырыптардың өзара сабақтастығы, мазмұны жағынан топтастырылуы 10-11-сыныптарда да жалғастығын табуы басты ұстаным етіп алынған.

• 
  қазақ сөз өнеріндегі Абайдың орны мен ақындық болмысын тану;
  
• 
  ақын шығармашылығындағы тұлға концепциясына қатысты өзекті мәселелерді айқындау;
  
• 
  ғұлама ойшылдың философиялық ақыл-нақыл сөздерінің мән-мағынасын ашып, тәлімгерлік тағылымын үлгі ету;
  
• 
  ақынның қарасөздері, өлеңдері мен поэмаларындағы ақындық биік мұрат, адамгершілік идеяларын таныту;
  
• 
  ақынның туындыларын оқыту арқылы оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту, автордың ұстанымын түсінуге баулу;
  
• 
  Абайдың ғылым, білім, өнер, тәрбие мәселелері туралы айтқандарын оқыту арқылы жастарды өмірден өз орнын табуға шақыру.
  

Жалпы білім беретін мектептердің 9-сыныбына арналған «Абайтану» курсын ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы №500 бұйрығымен бекітілген негізгі орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларының вариативтік компоненті есебінен жүргізу ұсынылады.

9-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағатты құрайды.

Курс бойынша білім алушылардың оқу жетістігін ағымдық бағалау, сондай-ақ емтихан жүргізілмейді.
Орыс тілі (оқыту орыс тілінде емес сыныптар үшін)

Основная цель обучения русскому языку в 5-9 классах - формирование коммуникативной компетенции учащихся путем использования языкового и речевого материала в контексте общения, умения пользоваться русской речью при параллельном владении родным и английским языками; воспитание на основе тематического содержания речевого материала языковой личности, придерживающейся активной гражданской позиции, ориентирующейся на нравственно-духовные ценности казахстанского общества, проявляющей толерантное отношение к другим культурам, готовой к сохранению и приумножению природного богатства, ведущей и пропагандирующей здоровый образ жизни, стремящейся к созидательному труду, обладающей технологической культурой.

Введение обновлённых стандартов обучения есть необходимое условие для формирования гражданской позиции, духовной и культурной жизни личности, чьи потребности и интересы находятся в соответствии с государственными запросами. Благодаря ведущим целевым установкам и ожидаемым результатом освоения дисциплины «Русский язык» (личностным, метапредметным и предметным), становится возможным не только успешное обучение - овладение коммуникативной, лингвистической и языковой, культуроведческими компетенциями, но и социальная адаптация выпускника.

В основе реализации основной образовательной программы лежит системно – деятельностный подход, который предполагает:

• 
  воспитание и развитие качеств личности, отвечающих требованиям информационного общества, инновационной экономики, задачам построения гражданского общества на основе принципов толерантности, диалога культур и уважения его многонационального, поликультурного и поликонфессионального состава;
  
• 
  формирование соответствующей целям общего образования социальной среды развития обучающихся в системе образования, переход на 12 – летнее обучение на основе разработки содержания и технологий образования, определяющих пути и способы достижения желаемого уровня(результата) личностного и познавательного развития обучающихся;
  
• 
  ориентацию на достижение цели и основного результата образования – развитие на основе освоения универсальных учебных действий, познания и освоения мира личности обучающегося, его активной учебно-познавательной деятельности, формирование его готовности к саморазвитию и непрерывному образованию;
  
• 
  признание решающей роли образования,способов организации образовательной деятельности и учебного сотрудничества в достижении целей личностного и социального развития обучающихся;
  
• 
  учёт индивидуальных, возрастных, психологических и физиологических особенностей обучающихся, роли, значения видов деятельности и форм общения при построении образовательного процесса и определения образовательно – воспитательных целей и путей их достижения;
  
• 
  разнообразие индивидуальных образовательных траекторий и индивидуальное развитие каждого обучающегося, в том числе одарённых детей, детей-инвалидов и детей с ограниченными возможностями здоровья.
  

• 
  понимание русского языка как одной из основных национально-культурных ценностей русского народа, определяющей роли русского языка в развитии интеллектуальных и творческих способностей и моральных качеств личности, его значения в процессе получения школьного образования;
  
• 
  осознание эстетической ценности русского языка, стремление к речевому совершенствованию;
  
• 
  достаточный объем словарного запаса и усвоенных грамматических средств для свободного выражения мыслей и чувств в процессе речевого общения; способность к самооценке на основе наблюдения за собственной речью.
  

Метапредметными результатами освоения программы по русскому языку являются:

• 
  владение всеми видами речевой деятельности;
  
• 
  применение всех приобретённых знаний, умений и навыков в повседневной жизни; способность использовать русский язык как средство получения знаний по другим учебным предметам; применение полученных знаний, умений и навыков анализа языковых явлений на межпредметном уровне;
  
• 
  коммуникативно целесообразное взаимодействие с окружающими людьми в процессе речевого общения, совместного выполнения какого-нибудь задания, участия в спорах, обсуждение актуальных тем; овладение нормами речевого поведения в различных ситуациях формального и неформального межличностного и межкультурного общения.
  

При наличии в классах 25 и более учащихся класс делится на две группы. Соответственно предложенному в Государственном общеобязательном стандарте образования Республики Казахстан в школах с казахским, узбекским, уйгурским, таджикским языками обучения предмет «Русская речь», «Русский язык» изучается в 5 – 9 классах по 2 часа в неделю. Объем учебной нагрузки в каждом классе за учебный год по предмету «Русский язык» составляет 68 часов.

Соотношение часов на изучение материала и письменные работы. Объем письменных работ.

Формами письменной работы в 5-9 классах являются диктант, изложение, в 5-6 классах – сочинение-описание/сочинение-повествование/сочинение-рассуждение, с 7 класса можно включить сочинение-эссе. В каждой четверти проводится в среднем 1 диктант (в первой четверти допускается 2 диктанта), 1 изложение или 1 сочинение. Сочинения-эссе могут быть классными и домашними.

Объем письменных работ для 5 класса: текст контрольного диктанта содержит 50/60 слов; словарный диктант состоит из 10-15 слов; текст для подробного изложения включает 60-80 слов; текст для сжатого изложения увеличивается до 90-140 слов.

Объем письменных работ для 6 класса: текст контрольного диктанта содержит 60/70 слов; словарный диктант состоит из 15-20 слов; текст для подробного изложения включает 80-100 слов; текст для сжатого изложения увеличивается до 110-150 слов.

Объем письменных работ для 7 класса: текст контрольного диктанта содержит 70/90 слов; словарный диктант состоит из 20-25 слов; текст для подробного изложения включает 100-120 слов; текст для сжатого изложения увеличивается до 130-150 слов; примерный объем сочинения – 0,5 -1 страница (180-350 слов).

Объем письменных работ для 8 класса: текст контрольного диктанта содержит 80-90 слов; словарный диктант состоит из 25-30 слов; текст для подробного изложения включает 120 - 140 слов; текст для сжатого изложения увеличивается до 150-200 слов; примерный объем сочинения – 1-1,5 страницы (300-400 слов).

Объем письменных работ для 9 класса: текст контрольного диктанта содержит 90-100 слов; словарный диктант состоит из 30-35 слов; текст для подробного изложения включает 140-160 слов; текст для сжатого изложения увеличивается до 170-220 слов; примерный объем сочинения – 1,0-1,5 страницы (350-500 слов).

В 5-9 классах диктант оценивается одной оценкой, диктант с грамматическим заданием – двумя через дробь, изложение – двумя через дробь и выставляется в предмет «Русская речь», сочинение по русскому языку – двумя оценками через дробь, выставляется в предмет «Русская речь».

Ведение ученических тетрадей, соблюдение единого орфографического режима и нормы оценивания.

Для выполнения всех видов обучающих работ ученики должны иметь следующее количество тетрадей по русскому языку в 5-9 классах по русской речи – 2 рабочие тетради, в 5-9 классах на усмотрение учителя возможно ведение тетради – словаря и тетради – помощницы;

Для текущих контрольных письменных работ по русскому языку 2 тетради (в том числе одна для контрольных работ (находится у учителя, действует с начала и до конца года), другая 5-9 классы - для работ по развитию речи – сочинений, изложений по русской речи и литературе.

Диктант оценивается одной оценкой

Оценка «5» выставляется за безошибочную работу, а также при наличии в ней 1 негрубой орфографической или 1 негрубой пунктуационной ошибки.

Оценка «4» выставляется при наличии в диктанте 2 орфографических и пунктуационных ошибок, или 1 орфографической и 3 пунктуационных ошибок, 4 пунктуационных ошибки при отсутствии орфографических ошибок.

Оценка «4» может выставляться при 3 орфографических ошибках, если среди них есть однотипные.

Оценка «3» выставляется за диктант, в котором допущены 4 орфографических и 5 пунктуационных ошибок, 7 пунктуационных ошибок при отсутствии орфографических ошибок. В 5 классе допускается выставление «3» за диктант при 5 орфографических и 4пунктуационных ошибках. Оценка «3» может быть выставлена также при 6 орфографических и 6 пунктуационных ошибках, если среди тех и других однотипные и негрубые ошибки.

Оценка «2» выставляется за диктант, в котором допущено до 7 орфографических и 7 пунктуационных ошибок, или 6 орфографических и 8 пунктуационных ошибок, 5 орфографических и 9 пунктуационных ошибок, 8 орфографических и 6 пунктуационных ошибок.

При оценке контрольного словарного диктанта рекомендуется руководствоваться следующим:

Оценка «5» ставится за диктант, в котором нет ошибок.

Оценка «4» ставится за диктант, в котором ученик допустил 1-2 ошибки.

Оценка «3» ставится за диктант, в котором допущено 3-4 ошибки.

Оценка «2» ставится за диктант, в котором допущено до 7 ошибок.

При оценке диктанта исправляются, но не учитываются орфографические и пунктуационные ошибки:

1) на правила, которые не включены в школьную программу;

2) на еще не изученные правила;

3) в словах с непроверяемыми написаниями, над которыми не проводилась специальная работа;

4) в передаче авторской пунктуации.

Исправляются, но не учитываются описки, неправильные написания, искажающие звуковой облик слова, например: «рапотает» (вместо работает), «дулпо» (вместо дупло), «мемля» (вместо земля).

При оценке диктантов важно также учитывать характер ошибок.

Среди ошибок следует выделять негрубые, т.е. не имеющие существенного значения для характеристики грамотности. При подсчете ошибок две негрубые считаются за одну.

1) в исключениях из правил;

2) в написании большой буквы в составных собственных наименованиях;

3) в случаях слитного и раздельного написания приставок в наречиях, образованных от существительных с предлогами, правописание которых не регулируется правилами;

4) в случаях раздельного и слитного написания не с прилагательными и причастиями, выступающими в роли сказуемого;

5) в написании ы и и после приставок;

6) в случаях трудного различия не и ни (Куда он только не обращался! Куда он ни обращался, никто не мог дать ему ответ. Никто иной не...; не кто иной, как; ничто иное не...; не что иное, как и др.);

7) в собственных именах нерусского происхождения;

8) в случаях, когда вместо одного знака препинания поставлен другой;

9) в пропуске одного из сочетающихся знаков препинания или в нарушении их последовательности.

Необходимо учитывать также повторяемость и однотипность ошибок. Если ошибка повторяется в одном и том же слове или в корне однокоренных слов, то она считается за одну ошибку.

Однотипными считаются ошибки на одно правило, если условия выбора правильного написания заключены в грамматических (в армии, в здании; колют, борются) и фонетических (пирожок, сверчок) особенностях данного слова.

Не считаются однотипными ошибки на такое правило, в котором для выяснения правильного написания одного слова требуется подобрать другое (опорное) слово или его форму (вода — воды, рот — ротик, грустный — грустить, резкий — резок).

Первые три однотипные ошибки считаются за одну, каждая следующая подобная ошибка учитывается как самостоятельная.

Учащиеся пользуются стандартными тетрадями, состоящие из 12-18 листов. Тетрадь по предмету должна иметь аккуратный внешний вид. На ее обложке (первой странице) делается следующая запись:

для _________________________

______________________________

ученика(цы) _____5 «А» класса

средней школы №2

Фамилия, имя ( в Р.П.)________________________

При выполнении работ учащимся не разрешается писать на полях. Обязательным является соблюдение правила «красной» строки в тетрадях.

Дата выполнения работы и название месяца записывается в строку прописными буквами с точкой (оформление назывных предложений). На каждом уроке в тетрадях следует записывать его тему, указать вид выполняемой работы (классная, домашняя, самостоятельная, диктант, изложение, сочинение и т.д.). При выполнении домашней работы в тетрадях учащиеся должны делать следующую запись - Упражнение 34.

Устанавливается следующий порядок пропуска клеток и линеек в тетрадях:

по русскому языку – линейки внутри одной работы не пропускаются, между домашней и классной работой пропускают 2 линейки.

Итоговые контрольные работы по русской речи выполняются в специальных тетрадях, предназначенных для этого вида работ, поэтому слова «контрольная работа» не пишутся: в тетрадях по русскому языку записывается только вид работы (например, диктант). Учащиеся ведут записи в тетрадях синей или фиолетовой пастой. Карандаш используется при подчеркивании, составлении таблиц и т.д. Учащимся запрещается писать в тетрадях красной пастой. По русской речи, русскому языку проводятся текущие и итоговые письменные контрольные работы, самостоятельные работы, контроль знаний в форме теста.

Текущие контрольные работы имеют целью проверку усвоения изучаемого и проверяемого программного материала; их содержание и частотность определяются учителем с учетом степени сложности изучаемого материала, а также особенностей обучающихся каждого класса. Для проведения текущих контрольных работ учитель может отводить весь урок или только часть его.

Итоговые контрольные работы проводятся:

• 
  после изучения наиболее значимых тем программы,
  
• 
  в конце учебной четверти,
  
• 
  в конце полугодия.
  

В один рабочий день следует давать в классе только одну письменную текущую или итоговую контрольную работу.

При планировании контрольных работ в каждом классе необходимо предусмотреть равномерное их распределение в течение всей четверти, не допуская скопления письменных контрольных работ к концу четверти, полугодия.

Запрещается проводить контрольные работы в первый и последний дни четверти.

Самостоятельные работы или тестирование могут быть рассчитаны как на целый урок, так и на часть урока, в зависимости от цели проведения контроля.

Порядок проверки письменных работ учащихся.

Тетради учащихся, в которых выполняются обучающие классные и домашние работы, проверяются по русской речи:

• 
  в 5 классах и первом полугодии 6 класса - после каждого урока у всех учеников;
  
• 
  во втором полугодии 6 класса и в 6-9 классах – после каждого урока только у слабых учащихся, а сильных - лишь наиболее значимые по своей важности, но с таким расчётом, чтобы раз в неделю тетради всех учащихся проверялись.