ОҚу-методикалық материалдар семей 2010 Алғы сөз
ӨЛШЕМДЕР ҚАТЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ
жүктеу/скачать 2,72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6.2 ӨЛШЕМДЕР ҚАТЕЛІКТЕРІ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ
- 6 .3 ӨЛШЕМДЕРДІҢ КЕЗДЕЙСОҚ ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ ҚАСИЕТТЕРІ
ӨЛШЕМДЕР ҚАТЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ6.1 ҚАТЕЛІКТЕР ТЕОРИЯСЫ ЕСЕПТЕРІҚателіктер теориясында ықтималдықтар теориясы негізінде математикалық статистика әдістерін қолдану арқылы келесі есептерді шешеді: Өлшемдер қателіктерінің туу себептерін және олардың қасиеттері мен олардың ықтималдықтарын үлестіру заңдарын зерттеу; Көп есе өлшенген өлшемдердің нәтижесінен ең сенімді деген өлшемнің мәнін анықтау; Тікелей өлшем алынған нәтижелердің дәлдігін бағалау және өленген өлшемдердің функциясының болжамды дәлдігін алдын ала есептеу; Шегін бекіту, яғни критерилерді, белгіленген шектегі дәлдікті өлшемнің нәтижесін қолдануды шектейтін. 6.2 ӨЛШЕМДЕР ҚАТЕЛІКТЕРІ КЛАССИФИКАЦИЯСЫӨлшемдер қателіктері дөрекі, жүйелік және ккездейсоқ болып жіктеледі. Дөрекі қателіктерге бақылаушыдан кеткен, аспаптың дұрыс істемеуінен, сыртқы ортаның кенеттен нашарлауынан және т.б. болған қателіктер жатады.оларды табу мақсатымен өлшеулер бірнеше қайтара жүргізіледі (екі реттен кем емес). Дөрекі қателіктері бар өлшеулер нәтижесін өңдеген кезіндеп тауып, жою қажет. Жүйелік қателіктерге функция көзі пайда болғандай өлшеулер нәтижесіне сол немесе басқа да заң бойынша пайда болған қателіктер жатады. Геодезиялық өлшемдер тәжірибесінде жүйелік қателіктердің әсерін азайту мақсатымен келесідей әдістер қолданылады: жүйелік қателіктердің пайда болуы туралы заң орнатады, содан кейін өлшеулер нәтижесіне түзетпелер енгізу арқылы қателіктерді азайтады; өлшем алу үшінс сәйкес әдісті қолданады, себебі жүйелік қателіктер біржақты әсер етпеу үшін, ал белгілерді өзгерту үшін; өлшеулер нәтижесін өңдеуде белгілі бір әдісмтемені қолданады. Кездейсоқ қателіктер кездейсоқ өлшемдер алу мысалы бола алады. Олардың заңдылығы тек массалық болғанда анықталады. өлшеу кезінде кездейсоқ қателіктен құтылу мүмкін емес және де бірлік өлшеуде жойыла алмайды. Олардың әсерін азайтуға болады, оған өлшеулер саны мен сапасын көбейту, өлшеулер нәтижесін тиісті математикалық өңдеу арқылы қол жеткізуге болады. Өлшеулердің кездейсоқ қателіктерінің туу себептері көп: сыртқы орта әсері, аспаптардың дәлдігінің дұрыс еместігімен юстировкасы, бақылаушымен операциялардың дұрыс орындалмауы және т.б. Кездейсоқ қателіктер бір біріненн тәуелсіз элементерлы көп қателіктердің қосындысы болып табылатыны сөзсіз. Ляпуновтың орталық шектік теоремасы негізінде өлшеулердің кездейсоқ қателіктері үлестірудің нормаль заңына сүйенетін көруге болады.. Ары қарай шартты түрде кез келген өлшеулерде дөрекі қателіктер болмайды, жүйелік қателіктердің негізгі бөлігі нәтижеден жойылған, ал қалған қателіктер өте аз, яғни тек қана кездейсоқ қателіктерді қарастырамыз (  , где хi — өлшемдер нәтижесі, Х — өлшенетін өлшемнің шынайы мәні ) Осыдан ,  , а  .
6.3 ӨЛШЕМДЕРДІҢ КЕЗДЕЙСОҚ ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ ҚАСИЕТТЕРІКездейсоқ қателіктер берілген ықтималдықпен абсолютті өлшем бойынша b белгілі шектен аспау қажет  1 тең;
оң және теріс кездейсоқ қателіктер, абсолютті өлшемдер ббойынша тең, өлшемдер қатарында бірдей жиі кездеседі; кездейсоқ қателіктердің орташа арифметикалық мәні өлшеулер санын шексіз көбейткенде нольге теңеледі [1,сур.48], яғни
Бұл қасиетті компенсация қасиеті деп аталады.  нульден ауытқуы өлшеу нәтижелерінде кездейсоқ қателіктің болуын растайды.
абсолютті өлшемі бойынша аз кездейсоқ қателіктер өлшемдер қатарында жиі кездеседі, үлкендерге қарағанда. жүктеу/скачать 2,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
.