Оқулық Алматы, 012 ббк 65. 29 К 68

Мұндағы, СА – жай акцияның шынайы құны, ақша бірлігі;

• 
  – акцияның иеленуші (акционер) талап ететін пайдалылығы деңгейі, бірлік үлесі;
  

К – дивидендтің күтілетін жыл сайынғы өсімі, бірлік үлесі; Капитал құнының аспектілері мен көрсеткіштерін қарастыра оты-

рып, келесілерді айта кеткен дұрыс:

1. 
   капитал құны ағымдағы қызмет табыстылығының өлшеуіші ретінде ретінде пайдаланылады, себебі капитал құны пайданың бір бөлігін (жаңа капитал тарту үшін төленуі тиіс таза пайданы) көрсетеді;
   

2. 
   капитал құнының көрсеткіші нақты инвестициялауды жүзеге асыру барысындағы критерий ретінде қолданылады. Капитал құнының деңгейі ол бойынша қаржы құралдарының келешектегі ақша ағындарының сомасы қазіргі құнға əкелетін дисконттық ставка ретінде пайдаланылады.
   

4. Капиталдың жекелеген элементтері (меншікті жəне заемдық) тұрғысынан капитал құнын оның құрылымын берешек жəне қаржыландыру коэффициенттері көмегімен басқару процесінде

Корпорация капиталының құны лизингтік операциялары тиімділігінің, яғни сатып алынатын құрал-жабдықтың ақысын бір рет төлеу мен оны кейін сатып алу шартында ұзақ мерзімге жалға алу (қаржы лизингі) арасындағы таңдауды өтеудің сипат белгісі болып та-былады. Егер лизингке қызмет көрсету құны корпорация капиталының бағасынан асып кетсе, онда қаржы лизингін қолдану тиімсіз бола-ды. Мұндай жағдайда сатып алынатын құрал-жабдықтың бір реттік төлемін жасаған тиімді болады.

5. 
   Капитал құнымен компанияның нарықтық бағасының деңгейі өлшенеді. Капитал бағасының төмендеуі фирманың нарықтық бағасының өсуіне алып келеді, жəне керісінше. Əсіресе, бұл тəуелділік акционерлік қоғамның (АҚ) қызметінен айқын көрінеді, оның акци-ялар бағасы қор нарығында ұдайы көтеріледі немесе төмендейді, ол қоғам капиталының құнына əсер етеді.
   

Сəйкесінше, капитал құнын басқару фирманың нарықтық бағасын көтерудің қажетті шарты болып табылады.

Капитал бағасын басқару кезінде келесі қағидалар (ережелер) сақталуы тиіс:

Капитал құнын элементтер бойынша бағалау қағидасы. Осындай нақты нысанда əрекет етуінің ұзақтығы бойынша корпорацияның активтеріменпассивтеріұзақмерзімдіжəнеқысқамерзімдідепбөлінеді. Пассивтердің белгілі бір элементін активтерді қаржыландыруға жұмылдыру белгіленген шығындармен байланысқан :

– Акционерлерге – дивиденд;

Бұл көздердің құрылымы маңызды түрде ерекшеленеді жəне кəсіпорын мен кəсіпкерлік қызмет саласына байланысты ерекшеленеді. Сонымен қатар, қаржының əрбір көзінің өз бағасы бар, сондықтан да капитал бағасын орташа арифметикалық өлшенген шама форму-ласы бойынша анықтайды. Қаржының кейбір көздері үшін капитал бағасын дəл анықтауға болады (акционерлік капитал бағасы, банктік кредит жəне т.б.). Басқа көздері бойынша мұндай есептеулерді жүргізу қиынырақ (мысалы, жинақталған пайда баптары, кредиторлық бере-шек бойынша).

Ақшалай ресурстардың белгіленген көлемін тарту үшін төленуі тиіс осы көлемге қатысты пайыздармен өрнектелген ақшалай қаражаттардың жалпы шамасы капитал бағасы деп аталады. Қосымша акцияларды орналастыру арқылы қоғамның жарғылық капиталын ұлғайту туралы шешім төмендегілерді анықтайды:

– орналастырылған жай жəне артықшылықты акциялар санатын-дағы (типтегі) жарияланған акциялар саны шегінде осы санаттағы қосымша акциялар саны;

– Қосымша акцияларды орналастыру əдісі жəне бағасы;

– Орналастырудың өзге талаптары.

Осы Қосымша акцияларды орналастыру немесе олардың номинал-ды құнын ұлғайту арқылы қоғамның жарғылық капиталын ұлғайту оның мүлкі есебінен ғана жүзеге асырылады. Қоғамның мүлкі есебінен жарғылық капиталды ұлғайту сомасы таза активтер құны жəне оның жарғылық пен резервтік капиталының шамасы арасындағы айырма-дан аса алмайды. Қосымша акцияларды орналасыру арқылы қоғам мүлкі есебінен жарғылық капиталды ұлғайтқан жағдайда, бұл акци-ялар барлық акционерлер арасында бөлінеді. Бұл жағдайда олардың əрқайсысына, оларға тиесілі акциялар санына пропорционал көлемде акционерлерге тиесілі акциялар санатындағы акцияларды бөліп береді. Нəтижесінде бөлінетін акциялардың туындауына алып келетін қосымша акцияларды орналастыру арқылы қоғам мүлкі есебінен жарғылық капиталды ұлғайтуға жол берілмейді.