Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| 373
10.6сурет. Шмадькальдер буссолының А– буссольдың құрылысы; Ə–диоптр 10.5 сурет . Артилериялық құрылысы АК тұсбағдары Буссольдың алуан түрлі конструкциялары бар, солардың ішінде топографиялық түсіру жұмыстарына Стефан мен Шмалькальдердің буссольдары кеңінен қолданылады. Стефан буссолының градустарға бөлінген сыртқы шеңберлі лимбасы бар, əр 5 градус ұзын штрихпен, əр оныншы градус ұзын сызықпен ерекшеленіп, араб санымен жазылады. Қажеттігі нүктенің бұрышын анықтауға арналған. Қада немесе жергілікті бағытты нысаналайтын сызғышы бар. Орналасқан алидалалық екі жақ шеті лимбаға қарай көлбеу болып келеді. Алидадада 5 минуттан 12 бөлікке бөлінген вер ньер бар . Егер буссольдың лимбасының градус саны нольден 360º-қа дейін болса, ол азимуттық буссоль , егер нөлден 90º-қа дейін бол- са, румбалық буссоль деп аталады. Буссольдың көмегімен қажетті нүктенің бағытын анықтау үшін буссольды бұрып, тұсбағдардың көк тілін 0º келтіріп, солтүстікті анықтап аламыз. Анықтаған соң, алидадаға бекітілген екі нысана- лы диопторды пайдаланып, қажетті нүктенің көлденең бұрышын анықтайды. Диоптор ортасында жіңішке нысаналы тесігі бар. Тік пластинканың тесігі жіңішке жағын көздейтін тесігі үлкені затқа бағытталады. Көздейтін диоптормен затқа бағытталған диоптордың жіңішке қылы арқылы өтетін жазықтықты нысана- лау жазықтығы дейміз. Лимба буссольдың магнитті тілі бар қорапшасы бекітілген. Қорапшаның ішінде 1º бөлінген румбалық табақша орнатылған. 374 Ішкі лимбаның нөлдік нүктесінің диаметрі сыртқы лимбаның 0-180º сай келетіндей деңгейде орнатылады [14.6 жəне 14.7 - су- реттер]. Верньердің 0º штрихы ортасында нүктеге бағытталған диоп- тордың қылымен түйілісетіндей жазықтықта орналасады. Вер- ньердің СР көрсеткіші мен диоптордың қылының түйіліскен жазық тығын коллимациялық жазықтық дейміз. Стефанның буссолымен азимутты анықтау төмендегі əдіспен жүргізіледі: – буссоль горизонталь түзу жағдайға келтіріліп, нүктеде орта- лықтандырылады; – содан соң, буссольды бұрап компастың магнитті тілін ішкі лимбаның 0º -180º келтіреміз; – солтүстік магниттік полюске бағыттап болған соң, буссоль- ды штативке бекітіп заттық диоптордың қылын өлшегіш бағанаға бағыттап, қажетті нүктенің магнитті азимуты болып саналатын верньер мен сыртқы лимбаның өлшемін аламыз. Өлшеу бары- сында төмендегі ережені сақтау қажет: – градустың есебін бір верньермен алады. Минутын екі вер- ньермен алып, орташа арифметикалық өлшемін шығарады. Соңғысын алидаданың айналу орталығы сыртқы лимбаның орталығымен сай келмеген жағдайда қолданылады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|