Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3,11 Mb. Pdf көрінісі
|
iztaev osimdik sharyashylygy (1) (1)
| Өсімдіктің тыныс алуы.
Өсімдіктің барлық органдары мен клет- каларында тыныс алу үдерісі тоқтамай жүріп тұрады. Күндіз тыныс алу мен фотосинтез қатар жүреді де, түнде тек тыныс алу үдерісі ғана жүреді. Фотосинтезде көмір қышқылы қабылданып, оттегі бөлініп шығатын болса, тыныс алу процесінде керісінше, оттегі қабылданып, көмір қышқылы бөлініп шығады жəне əр грамм-молекула тыныс алуға кеткен затқа 674 ккал (2821,9 Джоуль) энергия (жылу) жұмсалады. С 6 Н 12 О 6 + 6О 2 = 6СО 2 + 6Н 2 О + 674 ккал. Тыныс алған кезде органикалық заттар (қант, май, т.б.) тотығады. Мұнда да энергия бөлініп шығады. Бөлініп шыққан энергия басқа 25 биохимиялық реакциялардың жүруіне, протоплазманың жəне оның ішіндегі заттардың қозғалуына пайдаланылады. Тыныс алу от болып жануға ұқсас, яғни бұл үдеріс жүрген кезде жылу бөлініп шығады. Бірақ фотосинтез бен тыныс алу үдерістерінің арасында əжептəуір айырмашылықтар бар. Өсімдіктің тыныс алу үдерісі тек қана ферменттердің (НАД, НАДФ) қатысуымен ақырын жүреді. Тыныс алудың қарқыны өсімдіктің əртүрлі орган- дарында əртүрлі болады. Жас органдарында, тұқым өнгенде ол өте жоғары қарқынды жүреді де, кəрі органдарда олардың қарқыны өте төмендейді, жоқтың қасы болады. Тыныс алудың астық сақтауда маңызы зор. Құрғақ дəннің салқын ауада тыныс алуы жоқтың қасы, ал оның ылғалдылығы мен температурасы көтерілген кезде тыныс алудың қарқыны да күшейе түседі. 1 кг құрғақ дəн тəулігіне 0,3- 0,4 мг көмір қышқылын бөледі, ал оның ылғалдылығы көбейсе, бөлінетін көмір қышқылының көлемі 2000 мг-ға дейін жетеді, де- мек, оның қарқыны бірнеше мың есе өседі. Тыныс алу үдерісіне дəннің қоректік заттары пайдаланылып, астықтың салмағы кемиді. Сондықтан фотосинтез қоректік заттардың қорын көбейтсе, тыныс алуды азайтады. Бірақ ол тірі организмге өте керекті үдеріс, онсыз өмір болмайды. Сондықтан бұл екі үдеріс өмірдің екі саласы болып есептеледі. жүктеу/скачать 3,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|