Астықтың көлемдік өлшемдерінің астық сапасына тигізетін
əсерлері (Л. Н. Любарскийдің мəліметтері)
Астықтың
ірілігі, елеуіш-
тің үстінде
қалған (өткен,
мм)
Көлемдік өлшем
мөлшері г/л
1000 дəннің м
асс
асы,
грамм
Эндо
спер
мнің көлемі,
пайыз
Минера
лдық за
тт
ар,
пайыз
Эндо
спер
мнің
минера
лды за
тт
ары,
пайыз
Ақуыз пайызы
Сағыз пайызы
Шыны тəріз
ділік,
пайызы
Клетча
тк
а пайызы
Негізгі
алынған астық
Одан бөлінген
бөлшектер:
2,4/2,2*
2,2/2,0
2,0/1,7
1,7/1,4
779
779
760
724
678
25,3
23,8
18,2
14,8
11,2
84,54
80,37
79,62
77,84
76,75
1,71
1,72
1,77
1,89
2,01
0,35
0,35
0,36
0,37
0,40
14,3
14,4
14,6
16,0
16,3
28,2
27,6
28,3
29,1
28,8
78,9
77,9
75,5
74,5
72,5
2,27
2,27
2,44
2,56
3,08
Ғылыми жəне өндіріс мекемелерінің хабарларына қарағанда
көлемдік өлшемдер мөлшері мен бидайдан алынатын ұнның шығымы
тура пропорционалды. Сондықтан оны астықты қабылдағанда да, ұн
тартатын мекемелерге жібергенде де, міндетті түрде анықтайды. Би-
дайды көлемдік мөлшеріне қарай 5 класқа бөледі: 1 класқа 785 г/л-ден
жоғары, 2 класқа – 765 г/л, 3 класқа – 745 г/л, 4 класқа – 725 г/л, б,
5 класқа – 725 г/л-ден төмен болған бидайды жатқызады. Дегенмен,
тəжірибе жүзінде оны тек үш топқа бөліп сақтау кең тараған: 1 топ
– көлемдік өлшемі үлкен астық, 2 топ – орташа жəне 3 топ – төменгі
көлемдік мөлшерлі астық. Бұл топтар əр дақылдар үшін əртүрлі.
ТМД елдерінде ауа райының аймақтық ерекшеліктеріне қарай
көлемдік өлшемнің тұрақты шектерінің мөлшері əртүрлі. Мысалы,
Қазақстанда жұмсақ бидай үшін 750 г/л-ге, қатты бидай үшін 760 г/л-ге
тең болып белгіленген. Міне, осы тұрақты шектерге сəйкес үкіметке
тапсырылған астыққа қосымша ақы төленеді. Егер осы белгілі конди-
циядан төмен болса, онда олардан белгілі бөлігі ұсталып қалады.
113
Астық дайындау кезінде қатты, күшті жəне бағалы бидайларды
дайындағанда, оларға белгілі бір шарт қойылады. Мысалы, бірінші
клас ты қатты бидайдың көлемдік мөлшері 770 г/л-ден кем болмау ке-
рек, ал екінші жəне үшінші кластарға – 745 г/л-ден кем болмау керек.
Осындай шарт жұмсақ бидайдың күшті сорттарына да қойылған. Ол
кластарға бөлу кестесі астықты стандарттау тақырыбында берілген.
11-кесте
Достарыңызбен бөлісу: |
