Golden Spray (Голден Спрау) тамшылатып-жаңбырлатқыш жұмсақ түтігінің мінездемесі

82. 
    сурет. Golden Spray (Голден Спрей) – тамшылатып-жаңбырлатқыш түтікшесі жəне қосалқы бөлшектері
    

Бөлімшедегі жабдықтардың орналасу жағдайына байланысты тамшылатып суғару желісін: тұрақты, мезгілдік жəне бір маусымдық пайдалануға арналған деп бөледі. Тамшылатып суғару жүйесінің жер бетімен салыстырмалы орналасу жағдайына байланысты: жер бетінде, жер үстінде қабатында жəне жер астында болуы мүмкін (86-сурет).

82. 
    т. Құбырларға бекітетін жəне құбырларға орнатуға арналған тамшылатқыштардың түрлері
    

деп бөлінеді. Олардың топырақ-су кеңістігіндегі түйісуі бойынша: топырақ бетінде жəне одан төмен түзілетін келісілген ылғалдану ошағы бөлінеді. Екі бағытта жамылған ылғалдану ошағы топырақ бетінде жəне одан төмен түзіледі. Су топырақтың уақытша түйісілуі- не байланысты олар маусымдық кезеңде үздіксіз су беру, ал тəуліктік кезеңде жартылай үздіксіз су беру болып бөлінеді.

Тамшылатып суғару жүйесіндегі судың ағысының тəртібіне бай- ланысты: тамшылатып (тамшылатқыштар «Молдавия - 1», «Украи- на» жəне басқалар), майда ағынды («Таврия - 1») жəне кезеңдік мөл- шермен ағатын («Коломна-1») болып бөлінеді. Су арынын сөндіретін техникалық шешімі бойынша жергілікті гидравликалық кедіргілерді құру, бірлесіп жұмыс істейтін құрама, құйынды бөлмелер, су көлемін шоғырландыру жəне ылғалдандыру ошағына суды мерзіммен беру арқылы су арынын бөлшектеу дəрежесі бойынша бөлінеді. Тамшы- латып суару жүйесіндегі су өнімінің шығынын реттеу дəрежесі сай, реттелмеген жəне жүйенің басынан келіп түсетін белгі автоматты реттелген болуы мүмкін. Су шығатын желіні тазарту дəрежесіне байланысты тазартылмайтын, мезгілімен қолмен тазартылатын жəне өздігінен тазаратын болып бөлінеді. Тамшылатқышты далалық құбырлармен байланыстыру сипаттамасы бойынша тізбекпен жəне параллель қосылған болып бөлінеді.

3. Тамшылатып суғару жүйесін есептеу əдістемесі

Ауылшаруашылық дақылдарының жалпы биологиялық суды тұтыну мөлшерін биоклиматтық əдістеменің негізінде мына өрнек арқылы анықтайды:

мұнда, k_δ – биологиялық коэффициент; k_o – микроклиматтық коэф- фициент; E_o – бір айдың көлеміндегі булану.

Булану Н.Н. Ивановтың өрнегі арқылы есептеледі:

E_o=K_t· d· f(u),

мұнда, K_t – буланудың энергетикалық дəлелдемесі; d – орташа ай- лық ауадағы жетіспейтін ылғалдылық, мб; f(u) – желдің əсерін мінез- дейтін функция.

Буланудың өлшемдері K_t жəне f(u) мына байланыстар арқылы анықталады:

K  ^{0, 0061(25  t)}2 ^{; f (u)= 0,64 + 0,12 u ,}

t 2
l


a

мұнда, t – ауаның орташа айлық жылулығы, °С; l_a – қаныққан будың серпінділігі, мб; u₂ – орташа айлық жер бетінен 2 м биіктіктегі желдің жылдамдығы, м/с.

Ауылшаруашылық дақылдарының жетіспейтін орташа айлық биологиялық суды тұтыну шамасы:

^{Ev  Ev  (W  Oc  g)} ;

мұнда, O_c – айлық атмосфералық жауын шашын, мм; ± g – топырақ жəне жер асты суының арасындағы тік су алмасу, мм; ΔW – топы- рақтағы пайдалы ылғал қорының сыйымдылығы.

Іс жүзінде тамшылатып суғару кезіндегі тəуліктік жетіспейтін су тұтыну мөлшерін анықтаудың маңызы зор, себебі оның техно- логиялық көрсеткіштері осы мəліметті пайдаланып анықталады жəне ол үшін мына өрнекті пайдалануға болады:

Δe_vci = ΔE_vi / 30Λ31.

Суғармалы егістік жерлеріндегі ауылшаруашылық дақылдары- ның өсіп-өну кезеңіндегі тəуліктік жетіспейтін су тұтыну мөлшері- нің ең жоғарғы мəні суғару мөлшері деп қабылданып, яғни e^max 
vci


^{ m}_max , жүйек бойына немесе ауылшаруашылық дақылдарының себу аралығында орналасқан жұмсақ түтікшемен тамшылатып суғару жүйесінің технологиялық көрсеткіштері анықталады.

Осы көрсеткіштің негізінде, сүзу бекетінің су өткізу қабілетін алдын ала мына өрнек арқылы есептеуге болады:

мұнда, Q_ф – сүзу бекетінің су өткізу қабілеті, м³/сағат; m – суғару мөлшері, м³/га; S – жобаланған суғару ауданы, га; T – жүйенің тəулік- тегі жобаланған жұмыс істеу уақыты, 16-20 сағат.

Ауылшаруашылық дақылдарын орналасқан ауданына жəне егу желісіне байланысты суғару құбырының қажеті ұзындығын мына өрнек арқылы анықтауға болады:

_{L } 10000  S_{i ,}
t


L

мұнда L_t – қажетті суғару құбыры, м; S_i – дақылдарды өсіру ауданы; L – егу желісіне байланысты суғару құбырларының арақашықтығы. Суғару танаптарына тəулігіне берілуге тиісті ең жоғарғы су өті-

мінің шамасын мына өрнек арқылы анықтайды:

n

Q  _e^max  S _,
vci mi


i 1
мұнда, S_mi – танаптардың ауданы, га.

Жалпы танаптардың ауданы ауылшаруашылық дақылдарды се-

будің арақашықтығы (b_да) жəне тамшылатқыш түтіктердің оңтайлы ұзындығына (l_опт) байланысты анықталады, яғни:

F_mi = b_да · l_отп · n_i,

мұнда, b_да – ауылшаруашылық дақылдарды себудің арақашықтығы олардың биологиялық ерекшеліктеріне байланысты; l_отп – тамшы- латқыш түтіктердің оңтайлы ұзындығы, жүйек бойының біркелкі ылғалдануын немесе тамшылардың таму қарқынының бірдей бо- луын қамтамасыз ету керек; n_i – танаптың ені бойындағы ауыл- шаруашылық дақылдарын себу қатарының саны.

Суғару танаптарының орналасқан əрбір тамшылатқыш жұмсақ түтіктің суғару ауданы мына өрнек арқылы анықталады, га:

_{S } b  L _,
m

10000

Тамшылатқыш түтіктік су өткізу қабілеті немесе бір тамшылат- қыш түтікке берілетін судың шамасы (л/с):

Q_m= L· q_m,

мұнда, q_m – тамшылатқыш жұмсақ түтіктіктің суды тамшылату қар- қыны, л/мин/м.

Егістік танаптардағы орналасқан тамшылатқыш жұмсақ түтіктік- тердің саны:

N=l/ b, мұнда, l – егістік танаптың ені, м.

Егістік танаптардағы суды тарату құбырына берілетін су шығы-

нының шамасы:

Бір сағатта егістік танаптың бір гектарына берілетін су шығы- нының шамасы:

Бір гектар егістік танапты суғаруының ең жоғарғы ұзақ уақыты мына өрнек арқылы анықталады:

Суғару танаптарының ауданы құбырлардың су шығынын өткізу қабілетіне байланысты мына өрнек арқылы анықталады, га:

10  q

мұнда: Q_t – тарату құбырының су шығынын өткізу қабілеті, м³/сағат; L – егу желісіне байланысты суғару құбырларының арақашықты- ғы, м; χ – эмиттерлік суғару түтіктерінің арақашықтығы, м; q – бір эмиттердің су төгу мөлшері л/сағат.

Алдын ала суғару танаптарының бөліктерінің шамасын мына өрнек арқылы анықтаймыз:

мұнда, S – танаптардың ауданы, га; S_б – танаптардың бөлшектерінің ауданы, га.

Бір гектар суғармалы егістік жерге берілетін су шығынын мына өрнек арқылы анықтаймыз, м³/сағат:

_{W } 10  q _.

L  x

Суғару танаптарының өлшемдік көрсеткіштерін жəне санын анықтаған соң, əрбір суғару танаптарына берілетін су шығынының шамасын мына өрнек арқылы нақтылау қажет, м³/сағат:

мұнда, W_i – нақты суғару танаптарына берілетін су шығынының ша- масы; W – пайдаланылған желі бойынша бір гектар егістікке бері- летін су шығынының шамасы; S_б – нақты суғару танаптарының ау- даны.

Суғару жүйесінің желісін нақытылау үшін ең ұзақ суғару уа- қытын анықтайды, ал ол үшін алдымен ауылшаруашылық дақыл- дарының ең жоғарғы су тұтыну мөлшерін (e_max) бір сағатта бір гектарға берілетін су шығынына (e_г) бөлеміз, яғни t_max = e_max /e_г.

Құбырларға бекітетін жəне құбырларға орнатуға арналған там- шылатқыштардың түрлері өте майда мөлшерде тамшы немесе əл- сіз ағын беретін арнайы саптамалар арқылы ауылшаруашылық дақылдарының тамыры орналасқан топырақ қабатын жергілікті ылғалдандыруға жəне берілетін тəуліктік су мөлшері тəуліктік була- нудың шамасына тең болу керек деген қағидаға негізделген, яғни Δe_vci = m_i.

Шамамен, ылғалданған топырақ қабатының тамшылатып суарған

кездегі бір гектар жердегі есепке алынған ылғалдандыру тереңдігіне

(H) сай келетін көлемінің қатынастық шамасын мына өрнек арқылы анықтауға болады:

_{K }   r²  H  n_{o ,}

ⁿ 1000

мұнда, r – ылғалдану радиус, м; n_o – бір гектар суармалы егістік жер- дегі бұтаның саны.

Бір тамшылатқышпен берілетін меншікті су өнімінің шығынының шамасын мына өрнекпен анықтаймыз:

_{q } ^{mo 10} , л/секунд 1 га.

6.4

Құбырды есептеу жолдары:

• 
  су өнімі жəне судың жылдамдығы бойынша құбырдың диа- метрін анықтау;
  
• 
  суғару бөлімшелеріндегі су арынының шығынын анықтау;
  
• 
  су арынының шығынының ең жоғарғы мəнін анықтау;
  
• 
  құбырға кіре берістегі су қысымының төменгі мəнін анықтау;
  
• 
  су көзінің мүмкіншілігін жəне жүйеге қажетті су мөлшерінің шамасын салыстыру.
  

мұнда, 1.13 – құбырдағы су ағынының қимасын құбырдың диаметріне келтіруге арналған коэффициент; W_i – құбырдың нақты бөлігіндегі есептеуге алынатын су ағынының шамасы, м³/ч; V – экономикалық тұрғыда тиімді құбырдағы судың жылдамдығы – 0,9-1,9 м/с.

Есептеудің нəтижесі бойынша анықталған құбырдың диаметрі, оның қалыпты диаметріне ықшамдалып қабылданады.

Құбырдың қабылданып алынған диаметріне байланысты құбыр- дағы су ағынының нақты жылдамдығы (V_f , м/с) анықталады:

5. 
   
   жүктеу/скачать 20,16 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: