Дауалау және күресу шаралары. Сау омартаны ауру қоздырушысың
экелуден қорғайды. Араларды жақын туыстық үрықтандыруга, элсіз ұяны ұс-
тауға, қорегінің жетімсіз болуына, суыққа ұрынуына жол бермейді. Ескірген,
қарайған кэрездерді балауызға ерітеді. Егер бір ұядан ауру шықса омартадағы
барлық ара ұяларын мұқыят тексереді. Ауырған ұяны :оқшаулап, омартадан 3-
5 км алып кетіп, америкалық шіріме кезіндегідей емдіқ жэңе сауықтьіру шара-
ларын қолданады.
16.3. Қалталанған өсін Қалталанған өсін (Мешотчатый р а с п л о д ) б а л арасынын жетілген бала-
пан құртының денесі сұйыққа толы капшыққа (қалтаға) ұк;сап өліп қалатын
жүқпалы ауруы.
,
Тарихи деректер. Аурудың , вирустық этиологиясын Г.Ф.Уайт (1913)
дэлелдеді. Фуртала мен Ли (1966) ересек аралардың ұзақ уақыт вирус алып
жүретіндігін анықтады.
Қоздырушысы - РНҚ геномды, систематикалық орны айқындалмаған
вирус. Вирионының мөлшері 30 нм. Тауық пен тышқанның фибробластарын-
да өсіріледі. Балда вирус бір ай шамасы, шірігенде 7-10 күн сақталады. 59°С-
та қыздырғанда, күн сэулесінің эсерінен тез өледі.
Індеттік ерекшеліктері. Вирус 5-6 күндік араның балапак қүрттары үш-
ін зардапты. Ересек аралар жасьірын түрде ауырып, денесінде үзақ уақыт ви-
русты сақтайды. Қоздырушы адам мен жылы қанды жануарлар үшін зиянсыз.
¥ я ішінде вирус балапан қүрттарға зарарланған бал және гүл тозаңымен
қоректендіргенде беріледі. Омарта ішіндегі аралар үяшықты тазалап, өлексе-
лерді шығарған кезде денесінде вирусты ілестіріп, балапан күрттарды қорек-
тендіргенде оларға жүқтырады. Вирус алып жүретін ересек аралар өзінің жэне
бөтен омарталардағы ұяларға ауру таратады.
.
Дерттенуі. Вирус балапан қүрттардың сырткы қабатындағы торшаларды
зақымдайды. Түлейтін сыртқы қабат пен өсіп келе жатқан ішкі қабаттың ұлпа-
ларының арасында кеңістік пайда болып, ол сүйыққа толады. Майлы ұлпа
ыдырайды. Гемолимфаның торшалары іріміктеніп, балапан қүрт өледі.