Оқулық Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі алматы, 2014 А. Н. Доғалов н. С. Досмағанбетов

172
қысқартады және керісінше, жалақының төменгі деңгейінде ол 
жұмыскерлерді көбірек жалдауға ынталы болады.
Еңбек ұсынысы
– бұл үй шаруашылықтарының және жалдамалы 
жұмысшылардың жалақының белгілі деңгейіне өздерінің еңбек 
қызметтерін нарықта сата алуға дайындықтары.
Еңбек ұсынысына да бірнеше факторлар әсер етеді:
1. Елдегі демографиялық жағдайлар;
2. Жұмыскерлердің жасы, жынысы және басқа да құрамы;
3. Жұмыс күнінің орташа ұзақтылығы;
4. Миграциялық үдерістер;
5. Жұмыскерлердің кәсіби біліктілік деңгейі;
6. Кәсіподақтар қозғалысы;
7. Жалақыдан басқа табыс табудың басқа да мүмкіндіктері;
8. Жұмыс орнын таңдаудағы еңбек жағдайының қолайлылығы.
Еңбектің ұсыныс функциясы сұраныспен салыстырғанда ерекше 
жағдайда қарастырылады. Еңбек ұсынының көлемі де жалақы 
деңгейіне тәуелді және оның ұсыныс қисығы оң көлбеулі болып 
табылады.
9.2-сурет.
Еңбектің ұсыныс қисығы
Еңбек нарығында сатушылар жалақы жоғарылағанда еңбектің 
ұсынысын арттырады, ал жалақының төменгі деңгейінде еңбекті 
қысқартуға мәжбүр болады. Алайда, жоғарыда атап өткеніміздей, 
еңбек ұсынысында ерекше жағдай қызық қалыптасады. Бұл жерде 
жеке индивидтің еңбек ұсынының қисығы кәдімгідей болмайды, 
бастапқыда, жалақы өскенде ұсыныс ұлғаяды, енді жалақы одан әрі 
ұлғайғанда ұсыныс кемиді. Неге? Өйткені, еңбектің жеке ұсынысы 
алмастыру әсері және табыс әсері сияқты екі құбылыспен арқылы 
түсіндіріледі. Нақты жұмыскер жалақының белгілі бір деңгейінде 
өзінің жұмыс уақытын орындайды, әріқарай жалақы артқанда ол еңбек 

173
ұсынысын арттыра алмайды, яғни ол өзінің бос уақытын бағалай 
бастайды, демек адам бір тәулік бойы тоқтамай жұмыс істей алмайды 
деген сөз. Осыны төмендегі суреттен көре аламыз.
9.3-сурет.
Еңбектің жеке ұсыныс қисығы
Осы суретке сәйкес, жалақы өскенде ұсыныс көлемі І нүктесіне 
дейін ұлғаяды, бірақ қисық І нүктесінен өткеннен кейін жалақы одан 
әрі артқанда теріс көлбеулі сипатқа ие болып өз бағытын өзгертеді. 
Басты себебі, жалақы артқанда адам өзінің бос уақытын оны қосымша 
жұмыс уақытына алмастыру арқылы құрбан етеді, яғни І нүктесіне 
дейін алмастыру әсері орын алады. Әрі қарай, адам жалақының w
I
деңгейінде өзінің материалдық жағдайы жоғары деңгейіне жеткенде, 
жалақының одан сайын өсуі оны қызықтырмайды және ол бос 
уақытты бағалайды, яғни алмастыру әсерін табыс әсері басады 
және ол І нүктесінен кейінгі жағдаймен сипатталады. Сөйтіп, біз 
жалақының өсуінің басқапқыда еңбек ұсынысының артуына, содан 
кейін төмендеуіне алып келетіндігіне осылайша көз жеткізе аламыз.
Енді, еңбектің сұраныс және ұсыныс қисықтарын біріктірсек, 
онда біз еңбек нарығындағы жағдайды және ондағы тепе-теңдікті 
талдай аламыз. Төмендегі суреттен көріп отырғанымыздай, еңбекке 
сұраныс қисығы мен еңбек ұсынысының қисығы Е нүктесінде 
қиылысады. Осы нүктеге тепе-теңдік жалақының (w
E
) және еңбектің 
тепе-теңдік көлемі (L
E
) сәйкес келеді, яғни еңбек нарығы тепе-теңдік 
жағдайда болады. Тепе-теңдік Е нүктесі экономиканың 

жүктеу/скачать 2,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: