Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
| 27-сурет. Рудиментарлы аузы бар Protoanoplophrya bythiniae. А-бүтін жануар, В-ауыз саңылауы бар ауыз маңынын бөлігі (Раабе бойынша.)
1-ауыз саңылауы, 2-макронуклеус, 3-микронуклеус, 4-жиырылғыш ваку- ольдер, 5-кірпікшелердің базальді дәндері табу аркылы Мияшита И. мен Рабе (Miyaschita, 1933; Raabez, 1933) өз еңбектерінде бұл формаларда ауыздың жоктығын дэлелдеген. Көптеген қан жэне ұлпа паразиттері-трипонозома, лейшманияларда асқорыту аппараты жок. Көпклеткалылардың ішінде Mesozoa, Cestodes, Acanthocephala кластарының өкілдері де осы сипатқа ие. Жалпы, паразиттердің көптеген топтарында ішектері эртүрлі деңгейде редукцияға ұшыраған. Дигенетикалық сорғыштардың біршама түрлерінің ішегінің екі бүтағы да кысқарған, ал Fasciola hepatica-нъщ бұтактанған ас қорыту жүйесі сиякты сорғыштарда сирек кездеседі. Тұқы балықтарының қанында кездесетін Sanguinicola-ның ішек бұтакшалары өте қыскарған. Sanguinicola өңешінің соңында, ішектің гомологы ретінде санауға болмайтын кішкентай ғана куыс өсінді калған. Digenea-ның 102 партогенетикалык үрпакі арьшда ішегі бұдан ары карапайымдалған. Спороцистада ішек мүлдем болмайды, редийде ішек жай капшық күйінде ғана, таспа кұрттарда, скребнийлердің барлык даму саты- сында мүлдем ішектің болуы байқалмайды. Нематодтар арасында да ішек редукциясы бар, бірак оның толык артрофияға ұшырауын тышқандағы Мисрісеа ВогеІІі-дан (Mermithida), Corvidae A. (Chabaud et Сатрапа, 1950), көзіндегі Robertdollfusa paradoxa түрінен, Plumatelila-тұщы су мшанкасының дене қуысында паразитті тіршілік ететін абберантты Buddenbrocria- дан көруге болады. Buddenbrocria дегеніміз - ұсақ (3,5 мм) күрттар, оларда ауыз, ішек, қылаулатқыш іздері байқалмайды. Кейбір нема- тодтарда болса да, тек асқорыту каналының аздап семуі көрінеді. Паразиттік Gastropoda-лардың асқорыту жүйесі өте қызық өзгерістерге ұшыраған. Ең алдымен, олардың тұмсығы сыртқа айна- лып шығу касиетінен айрылып, иесінің денесіне бекіну жэне сөлін copy мүшесіне айналған. Әндопаразиттік Gastropoda-ларда түмсығы мүлдем жойылған. Паразитизмге бейімделуіне байланысты радула, жак пен сілекей бездері, кейде жүткыншағы түгелімен жойылып кетеді (.Stilifer celebensis, Paedophoropus). Паразиттердің барлығында өңеш жақсы жетілген. Бауырдың қарапайымдануына байланысты редукция процесі тэн. Бауыры жай қапшық күйінде болып, бір үшы өңешпен екінші үшы ащы ішекпен жалғасады (Megadenits arrgynchus-та). Сондыктан бауыр асқазанның орнында болып, оны алмастырады. Asterophilidae-дс бауыр артындағы ішектің барлық бөліктері жойылып, өңеш түйык капшыққа ашылады. Ал Enteroxenos ostergreni-ның барлык ішегі жойылып, қоректенуі сапрофитті болады. Ішектің редукцияға ұшырауын паразитті тіршілік ететін шаян- дардан көруге болады. Бізге мәлім Monstrillidae тұкымдасындағы ескекаяктыларда дернәсілдік кезеңнен бастап ересек күйіне дейін ішектері болмайды. Ересек Rhizocephala-да (Saccalina т.б ) ішегі толыктай жок, бірак дернәсілдерінде кызмет жасап тұрған ішегі болады. Ересек Sacculina иесі - шаянға кіріп тұратын бұтакты сабақшасы арқылы осмостоқ жолмен коректенеді. Кейбір баска паразиттік шаяндарда артқы ішегі жоқ, сол себептен ортаңғы ішегі тұйык (Dendrogaster, кейбір Entoniscidae). Керісінше, шаяндарға қарағанда, насекомдардың паразиттік дернэсілдік кезеңдерінде жақсы дамыған асқорыту жүйесі болады. Ішкі паразиттердің ішігінің толыктай редукцияға ұшырауы, ол жануар алдын ала еш өңдеусіз пайдалана алатын сұйықтықтың (ас 103боткасы, қан, лимфа) ішінде тіршілік етуімен түсіндіріледі. Сол себептен паразиттер үшін аскорыту аппаратының кажеті болмай, коректі бүкіл денесімен сіңіреді. жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|