Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі бекіткен
жүктеу/скачать 0,7 Mb.
|
паразитология кітап
Ас корыту жүйесіПаразиттік тіршілікке өту, сол түрдің ас корыту жүйесіне де үлкен эсер етеді, себебі көптеген паразиттерде бұл жүйе еркіы тіршілік ететін түрмен салыстырғанда, біршама өзгеше болады. Әртүрлі паразиттерде аскорыту жүйесінің өзгеруі әркалай жол- мен жүреді. 26-сурет. Қансорғыш паразиттер ішегінің созылмалылыгы: А- балыктардың қанын соратын Aega (Isopoda) шаяны, екі жүп сиымды бүйірлік ішек дивертикуласы бар; В-Trimatoda megista кандаласының қан сорған дернэсілі; С- D-GHossina palpalis аш жэне қанға тойға кезі, қырынан Караганда; Е- F-Ixodes ricinus кенесінің аналығы, аш жэне кан сорган кезі; (А-Рэй Ланкастер бойынша, В-Брэм бойынша, C-D-Брумпт бойынша, E-F-Полянскийдің ред. бойынша «Омыртқасыздар зоологиясы- нан үлкен практикумы» бойынша). 1-өңеш, 2-сорғыш карын, оның бүйіріндегі екі жүп бауыр өсіндісі, 3-ішектің тұйық дивертикуласы, 4-арткы ішек 100 Біріншіден, қанмен коректенетіндерде, әсіресе, қоректену ара- сында ұзак үзіліс жасайтын түрлердің асқорыту жүйесінің бірталай бөлімдерінде гипертрофия байқалады. Кейбір жағдайда ішектің морфологнясы көптеген өзгерістерге ұшырамай, тек ішектің кабырғалары созылмалы болып, ішек коректің эсерінен созылады да, жануардың барлық денесін деформацияға үшыратады. Бұл кан сорған бүргеде, масада немесе цеце шыбынында байқалады (26-сг- рет)\ қан сорғыш шыбынның кұрсағы күрсақ жағына карай томпай- ып кетеді, бұл абдоменнің төменгі жағындағы хитиннің өте жұқа, ал жоғарғы жағындағысының біршама қалың болуына байланысты. Баска жағдайда кансорғыш жануарлардың ішегінде сыйымдылыкты кеңейтетін, ілгері карай шығыңкы жерлері, сүліктердің ішегінде бүйірлік қалташалары, көптеген қансорғыш кенелердің ортаңғы ішегінде бүйірлік өсінділері болады. Кенелердің қоректенген кезде катты томпаятыны баршаға мэлім, Ixodes кенесінің аш аналығының мөлшері шамамен 0,4 см ұзындыкта, ал канға тойған аналыктың мөлшері 1 см. Аш аналыктың салмағы 2-3 мг, канға тойғандағы салмағы 254-400 мг. Ішек көлемінің ұлғаюы ол сирек және мол қоректенуге бейімделу болып табылады. Канға тойған кандала бірнеше жылға дейін өлмей ашыға алса, ал кейбір иксода кенелері корексіз 2-3 жылға дейін тіршілік ете алады. Қан сорғыш формалардың баска да ерекшелігі, ол - канның ұюына кедергі келтіретін секрет шығарғыш бездің дамуы. Сүліктерде гемо филии немесе гирудин деп аталатын көпгеген жүткыншак сілекей бездері бар. Секреттің әсерін тэжірибе жүзінде дэлелдеу өте оңай. Мысалы. медицициналык сүлік иттің күре тамырына секретін шашканда канның ұюы белгілі уакытка дейін токтайды. Тура осын- дай жағдай Ichthyotornus, т.б. -да байкалады. Екіншіден кейбір па- разиттерде карастырған жағдайға карама-карсы жағдай: ішектері редукцияға үшырауы жэне денесінің сырты аркылы осмостық коректенуге көшу аңгарылады. Бұндай өзгеріс ішек жэне куыс паразиттерінде байкалады. Қарапайымдар ішінде грегариналар осмостык жолмен коректенеді, космекенділердің ішегіиде иаразитті тіршілік ететін барлық Ораііпіпа-да аузы мен аскорыту вакуолі толығымен жойылған. Теңкірпікшелі инфузориялардың бірнеше топтары аскорыту аппТіратының жоктығына байланысты Astomata деген атка ие болған. Бүған Oligochaeta-m паразитті тіршілік ететін Anoplophrya, Hoplitoplvya, Mesnilella, т.б. туыстар жатады. Protoanoplophrya-дан (27-сурет) ауыздың кішкентай рудиментін 101 жүктеу/скачать 0,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|