Дуальдық жүйе - бір-бірімен өзара әрекеттестіктегі екі тең құқылы жүйе (мысалы, түргештердегі сияқты тайпалардың екі негізгі тобы).
Ел - ежелгі түркі халықтарындағы мемлекет атауы. Кейін қарахандықтар қағанатындағы иеліктер басқарған дербес иеліктер осылай атала бастады.
Елтебер - Батыс Түрік қағанатындағы жоғары лауазымның бірі, қаған әулетінің бір мүшесі.
Ер - жауынгер, еркек, түріктерде тең құқылы еркін қауым мүшесі.
Жабғу - 1) Оғыз мемлекеті басшысының лауазымы; 2) Кейбір түрік мемлекеттерінде «қаған» атағын қабылдағанға дейінгі жоғары қызмет иесі, жоғары билеуші.
Жарлық - монғол мемлекеттерінде ханның заң немесе басқару мәселелері бойынша жарлығы. Бұл жарлық халыққа жария етілуі тиіс болды. Жарлыққа ханның таңбасы басылды.
«Жасақ» («Яса») - заң, жарғы; монғолдың әдет-құқығы, екі бөлімнен: Шыңғысханның нақыл сөздерінен (оның ойлары мен нақыл-өсиеттері) және заңдарды орындамағаны үшін тиісті жазалар белгіленген әскери және азаматтық заңдар жиынтығынан тұрады.
Жатақ - көшпелі шаруашылықты жүргізу мүмкіндігі болмағандықтан отырықшылыққа көшіп, егіншілікпен айналысқан, яғни жеткілікті мал санынан айырылған көшпелі.
Жәм - Монғол империясындағы пошта бекеті, жаушылар бекетте аттарын ауыстыра алды. Кейін барлық мемлекеттерде тарады («жәмшік» сөзі осыдан шыққан).
Жошы ұрпақтары - Жошы ұрпақтарының әулеті.
Жырау - ХІV-ХVІІІ ғасырлар дала өңірінде эпикалық шығармалар мен толғаулар шығарған жыршы. Көшпелілер арасында ерекше үлкен беделге ие болды. Әдетте тұрғындардың арман-тілегін білдірді, кейде хандар мен сұлтандардың кеңесшісі, әскербасы, би болды (мысалы, Жиембет жырау).
Зекет - көшпелі малшыдан алынған салық (әдетте малдың 1/20 бөлігі).
Зороастризм- ежелгі халықтар діні, Заратуштра (Зороастра) «пайғамбардың» есімімен аталған.
Иерархия - әлеуметтік топтардың немесе басқару жүйесіндегі қызметкердің әлеуметтік біркелкілігі, онда әр топ жағдайына қарай өзінің алдындағыдан төмен тұрады (мысалы, Қазақ хандығын басқару жүйесіндегі иерархия. Ханнан бастап, ауыл басшысына дейінгі жүйе).
