ФЕРРОМАГНИТТІК МАТЕРИАЛДАРДЫҢ МАГНИТТІК

66
Егер жұқа қабырғалы тороидтың материалының бастапқы 
магниттік күйі 
Н =
0, 
В =
0 мәндерімен сипатталатын болса, онда
токтың
бірсарынды өсуі кезінде, 
бірінші ретті магниттелу қисығы
(3.10-
суретті
қараңыз, штрих
сызық) деп аталатын 
В
(
Н
) 
сызықтық 
емес
тәуелділігін аламыз. Магнит өрісінің 
Н 
кернеулігінің қандайда 
бір мәндерінен бастап, жұқа қабырғалы ферромагниттік
тороидтағы 
В
индукциясы тіптен өсуін тоқтатып, 
B
max 
тең болып қалады. Бұл 
В (Н
) 
тәуелділік аумағы 
техникалық қанығу аумағы
деп аталады
.
Егер қанығуға қол жеткізіп, орамадағы тұрақты токты бірсарынды 
азайта бастасақ, яғни өрістің кернеулігін азайтсақ (3.7), онда индукция 
да азая бастайды. Алайда, 
В (Н
) 
тәуелділігі енді бірінші ретті 
магниттелу қисығымен сәйкес келмейді. Орамадағы
ток бағытын 
өзгертіп және оның мәнін арттырып, жаңа 
В (Н
) тәуелділік аумағын 
аламыз. 
Магнит 
өрісінің
айтарлықтай 
теріс 
мәндерінде 
ферромагниттік материалдың техникалық қанығуы қайта орын алады. 
Егер тәжірибені жалғастыратын болсақ: алдымен кері бағыт тогын
азайтып, содан кейін тура бағыттағы токты қанығуға дейін арттырсақ 
және т.с.с., онда қайта магниттелудің бірнеше циклінен кейін 
В (Н
) 
тәуелділігі үшін симметриялы қисықты аламыз (3.10
-
суретті қараңыз
, 
тұтас сызық) Бұл тұйықталған 
В (Н
) циклі ферромагниттік 
материалдың
шектік статикалық гистерезис ілмегі 
(немесе
шектік 
статикалық гистерезис циклі) деп аталады. Егер симметриялық қайта 
магниттеу кезінде техникалық қанығу аумағына қол жеткізілмейтін 
болса, онда 
В (Н
) симметриялық қисығы ферромагниттік материалдың 
симметриялы дарагистерезис ілмегі
деп аталады. 
Ферромагниттік материалдардың шектік статикалық гистерезис 
циклы
: 
Н
с
– 
коэрцитивті күш
; 
B
r
– 
қалдық индукиясы 
және 
k
= 
B
r
/
B
H=10Нс
– 
тікбұрыштық коэффициенті
параметрлерімен 
сипатталады 
(3.10-
суретті
қараңыз)
. 
 
3.10-
сурет

67
3.11-
сурет
 

 
 
Н
с
коэрцитивті күштерінің мәндері бойынша ферромагниттік 
материалдар екі топқа бөлінеді
: 
■
магнитті-жұмсақ
— 
коэрцитивті күштерінің мәндері өте аз 
магниттік материалдар 
(Н
с
<
50—
100 А/м);
■
магнитті-қатты
— 
коэрцитивті күштерінің мәндері өте 
үлкен магниттік материалдар 
(Н
с
>
20—
30 кА/м).
Магнитті
-
қатты материалдар тұрақты магниттерді дайындауға, ал 
магнитті
-
жұмсақ 
– 
шектік немесе дара циклдер бойынша қайта 
магниттелу тәртібінде жұмыс жасайтын электротехникалық 
құралдарды даярлау үшін қолданылады.
Магнитті
-
жұмсақ материалдар үш типке бөлінеді 
■
тікбұрышты шектік статикалық гизтерезис ілмегімен 
(
ТШГ
, 
тікбұрыштық коэффициенті 
k~ >
0,95) (3.11-
сурет
, 
а
); 
■
тікбұрышты емес шектік статикалық гистерезис ілмегімен 
(
ТШГ
, 0,4 <
k~ <
0,7) 
(3.11-
сурет, 
б
); 
■
В(Н) 
тәуелділігі сызықтық
дерлік
болатын, сызықтық
қасиеттерге 
ие
:
H
B
r
0
µ
µ
=
(3.11-
сурет
, 
в
). 
Магнитті
-
жұмсақ 
магниттік 
сипаттамаларының 
барлық 
типтері, 
ферромагнитті қорытпалардан немесе 
ферромагнитті керамикадан (ферритерден) 
жасалынған үлгілерде алынуы мүмкін
. 
Ферромагниттік қорытпаларға қарағанда 
ферритердің ең құнды қасиеті 
– 
олардың 
жоғары меншікті электрлік кедергісі
. 
3.12-
сурет

68
Литая сталь 
– 
құйылған болат; Чугун 
– 
шойын; Листовая сталь 
– 
табақ болат
3.13-
сурет
ТШГ ие ферромагниттік
материалдардан жасалынған магниттік 
өткізгіштер атвоматика құралдарында, ал ТЕШГ ие 
– 
электрлік 
машиналарда және аппараттарда қолданылады, олардың магниттік 
өткізгіштері көбінесе симметриялы дара циклдер бойынша қайта 
магниттелу тәртібінде жұмыс атқарады
. 
Осындай магниттік өткізгіштерді есептеу кезінде, жұқа 
қабырғалы ферромагниттік тороидтардың, орамадағы төменгі 
жиілікті синусоидалық ток кезіндегі симмтериялық дара 
циклдерінің шыңдарының геометриялық орынын бейнелейтін (
3.12-
сурет), ферромагниттік материалдың 
магниттелуінің негізгі 
қисығын
қолданады. 
Ферромагниттік материалды магниттеудің негізгі қисығы 
бойынша абсолютті магниттік өткізгіштің магнит өрісінің Н 
кернеулігінен тәуелділігін анықтайды 
(3.12-
суретті қараңыз
, 
штрих 
сызық
): 
H
B
a
/
=
µ
(3.8) 
3.13-
суретте, электр машиналарда, трансформаторлдарда және 
басқа да құрылғыларда қолданылатын кейбір электротехникалық 
болаттардың, шойынның және пермаллойдың магниттелуінің негізгі 
қисықтары келтірілген
. 
Сызықтық қасиеттері бар ферромагниттік материалдардан 
жоғары төзімділікке ие тербелмелі контурлардың индуктивтілік 
катушкаларының магниттік өткізгіштері даярланады. Мұндай 
контурларды, 
мысалы, 
радиотезникалық 
құрылғыларды 
(қабылдағыштарда, таратқыштарда) қолданады.

69

жүктеу/скачать 21,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: