Оқулық I том Ш. С. Калиева, Н. А. Симохина, Т. К. Сагадатова клиникалық фармакология жəне ұтымды
Фармакодинамикалық өзара әрекеттесу
жүктеу/скачать 14,98 Mb. Pdf көрінісі
|
Клиникалык фармакология жане утымды фармакотерапия Калиева 2014-01-01
|
Фармакодинамикалық өзара әрекеттесу Дәрілік заттар рецепторлар немесе медиаторлар деңгейінде өзара әрекеттесуі мүмкін. Бұл жағдайда препараттың биожетімділігі өзгеріссіз қалады. Осындай түрдегі әрекеттесуді фармакодинамикалық деп атайды. Рецепторлар үшін бәсекелестік Спецификалық рецепторларға агонистер де, антогонистер де бәсекелес бола алады. Бәсекелестік әрекеттесудің классикалық мысалы болып холиномиметикалық заттарды шектен тыс қабылдағанда немесе олармен уланғанда холинергиялық рецепторлардың блокаторы – атропинді қолдануды айтуға болады. Осы препараттардың бәсекелес әрекеттесуі басқа жағдайда қауіпті болуы мүмкін. Осылайша, пилокарпин қабылдаушы глаукомасы бар науқасқа спазмолитикалық зат ретінде атропинді тағайындау басқа қосалқы ауруы болған жағдайда, көзішілік қысымның кенеттен жоғарылауына алып келеді. Н 2 гистаминді рецепторлардың тежегіші гистаминмен шақырылған асқазан сөлі секрециясының тежелуі, адреноблокаторлар мен адреномиметиктердің өзара 41 әрекеттесуі сияқты антогонисті препараттардың бәсекелесіне мысал бола алады. Жергілікті әсер ету орнында препарат кинетикасының өзгеруі Дәрілік препараттар жергілікті тасымалдауды, биотрансформацияны және басқа заттар тіндерінің белсенді емес бөліктерімен байланысуын өзгертуі мүмкін. Негізінде бұл кинетикалық өзгерістер препараттардың фармакодинамикалық өзара әрекеттесуіне жатады, себебі олар арнайы рецепторлардың аймағында пайда болып және дәрілік заттардың әсер ету механизмімен тығыз байланысты. Мұндай әрекеттесуге үшциклдық антидепресанттың әсерінен гипотензивті препарат гуанетидиннің белсенділігінің өзгерісі мысал бола алады. Гуанетидин адренергиялық нейрондардың аяқшаларына еніп, моноаминооксидазамен бұзылатын норадреналиннің шығарылуын шақырады. Норадреналин қорының азаюы тамырлардың синаптикалық иннервациясы мен АҚ төмендеуіне алып келеді. Үшциклдық антидепресанттар жарғақшалық-тасымалдаушы жүйені тежеп, симпатикалық нейрондармен гуанетидиннің енуін бұзып, әсер етуіне кедергі жасайды. Гуанетидинмен немесе бетанидинмен жақсы емделген науқастарға дезипраминді тағайындау АҚ жоғарылауына және кей жағдайда препараттың гипотензивті әсерін толық жоюға алып келеді. Медиаторларға әсері Кейбір дәрілік заттардың терапиялық әсері арнайы рецепторлардың тікелей қозуы немесе тежелуіне емес, ол қозуды өткізгіш медиаторларға әсер етуімен байланысты. Мұндай препараттардың тиімділігі бір уақытта бірдей медиаторларға әсер ететін дәрілік заттарды қабылдау кезінде айқын өзгереді. Осыған резерпиннің моноаминооксидазаның ингибиторымен әрекеттесуі мысал бола алады. Резерпин МАО-мен бұзылатын катехоламиндерді шығарып, медиаторлар қорының азаюына алып келеді. МАО ингибиторымен резерпин әсерінің жойылуы резерпин әсерінен шығарылатын медиаторлар метаболизмінің бұзылысының нәтижесі болады. МАО ингибиторы медиаторлар бұзылысын баяулатып, эфедрин мен басқа да адреномиметикалық заттардың әсерін ұзартады және күшейтеді. Анестезиологияда ацетилхолинге сезімтал рецепторларын 42 тежейтін кураре тәрізді антогонистер және ацетилхолинге айналуын катализдейтін ферментті тежейтін антихолинэстеразалық заттар кеңінен қолданады. Осы топтың ішінен прозерин, галантамин және басқа да препараттарды ағзаға енгізгенде ацетилхолин концентрациясы жоғарылайды, бұл сүйек бұлшық еттер рецепторларынан миорелаксанттарды ығыстырып шығып, қозудың жүйке-бұлшықет жолы арқылы өтуін қалпына келтіреді. Рецепторлар сезімталдығының өзгерісі Кейбір препараттар басқа дәрілік заттарға тіндердің сезімталдығын өзгертеді. Рецепторлардың сенсибилизациясының механизмі әлі де түсінікті емес. Циклопропанды немесе фторотанды наркоз кезіндегі адреналиннің миокардқа сезімталдығының жоғарылауы жүрек ырғағы бұзылысының себебі болып табылады. Диуретикалық заттардың әсерінен калий қорының азаюы миокардтың жүрек гликозидтеріне сезімталдығын жоғарылатады. жүктеу/скачать 14,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|