ЭТИОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ПАТОГЕНЕЗІ

326
ХХІѴ Тарау. Шизофрения
шизофрения дамуы ақуыз алмасуының бұзылуымен және науқастар ағзасында 
ыдыраудың азотты өнімдерінің жиналуымен байланыстырылды. Салыстырма- 
лы түрде жақын уақыт аралығында шизофренияның токсикалық табиғаты 
жөніндегі идеяны науқастар қанының сары суынан арнайы тораксеин затын 
табу арқылы дәлелдеуге талпыныстар жасалды. Б ірақ ш изоф рениям ен 
науқастардан қандай да бір арнайы зат табу әрі қарай тұжырымын тапқан жоқ.
Ш изофрениямен сырқат науқастар қаны ны ң сары суында токсикалық 
өнімдер болады, бірақ олар арнайылығымен ерекшеленбейді, тек шизофрения 
ауруына тән болып табылмайды. Олар басқа психикалық ауруларда, кей 
жағдайда сау адамдарда да кездеседі. Сонымен қатар, олардың айқындылық 
дәрежесі шизофрениялық үрдістің қатерлілік дәрежесіне тәуелді. Бұл токсикалық 
заттардың бірқатар қасиеттері бар. Олар жасушалардың мембраналарын 
зақымдайтын мембранотропты әсерге ие. Экспериментте шизофрениямен 
сырқат науқастар қанының сарысуының эмбрионның жүйке тінінің даму үрдісін 
тежейтін әсері бақыланды. ОЖЖ дамуының бұзылысы шизофрениямен зардап 
шеккен жүкті әйелдердің жүктілігін қолдан тоқтатқанда да байқалды. Ш изоф­
рения кезінде белсенді фактордың жүйке жүйесін зақымдау әсері милық ауто­
гендер мен аутоантиденелердің пайда болуына әкеледі. Олардың мөлшері де 
дерт үрдісінің қатерлілігімен байланысты. Бұл мәліметтер ш изофрениямен 
сырқат науқастар ағзасының қызметі нәтижесінде пайда болатын белгілі бір 
биологиялық бұзылыстарды көрсетеді. Бірақ, бұл бұзылыстарды түзетін меха- 
низмдер мен олардың пайда болуына ықпал ететін жағдайларды түсіндіретін 
жеткілікті айқындылық жоқ.
Соңғы жылдары ш изофренияны биохимиялық зерттеулерде белгілі бір 
табыстарға қол жеткізілді, ол оның дамуының биохимиялық болжамын құруға 
мүмкіндік берді.
Әсіресе, катехоламиндік және индолды гипотезалар салмақты болды. Ш и­
зофрениямен сырқат науқастардың миындағы нейробиологиялық үрдістер 
бұзылысының механизмдерінде дофамин мен норадреналин дисфункциясының 
рөліне сүйеніп катехоламиндік гипотеза негізделді. И ндолдық гипотезаны 
жақтаушылар серотонин және оның метаболизмі, және басқа да индол туын- 
дылары психикалық қызмет механизмінде маңызды рөл атқаратындықтан, 
олардың дисфункциясы және алмасу компоненттері шизофренияның пайда 
болуына әкеп соғады деп санады. Биогенді аминдер алмасуына қатысатын 
ферменттер бұзылысымен шизофрениялық үрдістің байланысы жөніндегі идея 
мәні осы аталған концепцияларға жақын.
Ш изофренияның пайда болуында тұқым қуалаушылық патологияның рөлі 
анықталған. Ш изофрениямен сырқат науқастарда осы аурумен тұқымқуа- 
лаушылық ауырлығы қарапайым тұрғындармен салыстырғанда, бірнеше есе 
жоғары және тұқым қуалау ауырлығы сипатында белгілі бір заңдылық бар. 
Ата-анасында ш изоф рения болған жағдайда пробандтың ауруға шалдығу 
мүмкіндігі, бұл ауру алыс туыстарында болған жағдайдағыдан әлдеқайда жоғары 
болады. Ш изофрения дамуының биологиялық ата-анамен байланыстылығы 
дәлелденген. Пробанд пен оның туыстарындағы шизофрения көріністерінің

Диагностика
327
типі арасындағы байланыс аныкталды. Сонымен катар, соңғы зерттеулер ши- 
зофрениямен сырқат науқастардың, олардың туыстары, әсіресе ата-анасында 
зат алмасу үрдістері мен интеллектуалды ерекшеліктерінде кейбір ортак 
сипаттардың барын аныктады.
Бірак шизофрения кезінде типті психопатологиялык көріністермен бірге 
биологиялық бұзылыстардың пайда болуы мен түзілуін анықтайтын нақты 
сипаттаманың болмауы, шизофрения табиғаты жөнінде әр түрлі концепци- 
ялар кұруға мүмкіндік береді. Прагматикалық немесе идеалистік философиялық 
көзқарастарға сүйенген көптеген шетелдік психиатрлар арасында шизофрения 
мәнін түсіндіруде фрейдистік методологиялық ереже колданылады. Олар 
ш изофренияны тұлғаның өмірге сәтсіз қалыптасуының бір түрі деп қарайды. 
Т олы к калы птасу мүмкін болмаған ж ағдайын олар тұлғалык акаумен 
түсіндіреді, ол акау ерте балалык шактағы жанұя ішіндегі интерперсоналды 
бұрыс қатынастар нәтижесінде кұрылады деді. Ш изофренияны ң табиғаты 
жөніндегі мұндай пікірлер қолдау таппады. Ерте бала кезінен басқа жанұяда 
бейімделіп, өскен балаларда ш изофренияның пайда болу қаупі жанұя ішілік 
қатынастар еркшелігімен емес, тұқым қуалаушылықпен байланысты болаты- 
ны көрсетілді.
Қазіргі мәліметтер шизофрения табиғатын сыртқы орта факторларымен 
әсерлесу жағдайында көрінетін ағза қызметінің ерекше формада бұзылуына 
бейімділігімен көрінетін полигенді ауру ретінде карастыратын теорияны 
жеткілікті негізде кұруға мүмкіндік берді.

жүктеу/скачать 11,02 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: