затгардан кұралған; 2) адамдар бастапкы нәрсені бұзып, оны жай күрамдастарға (бөліктерге) бөле алады. Тарихи түрғыда «бүтін» үғымы күнделікті практикада үшырасатын аякталған, толык заттарға катысты айтылуы қалыптасты. Ал бүл ұғымды шексіз объективті әлемге колдану зор киындыктарға экелді. Жэне бұл жаңа заманнан бастап белгілі болды. Редукционистік бағдарлама кез-келген бүтінді, оның ішінде алуан түрлілігімен сипатталатын элемді де бөліктерге бөліп, түбегейлі ұғынуға болады деген сенімнен келіп шыккан еді. Бүл бөліктерді толығымен зерттеп, сипаттап, алынған жекелеген мәліметтерді жинактағаннан кейін бүтін туралы толык жэне түбегейлі білім алуға болады деп есептелді. Барлық күрделі физикалык, химиялык, психикалык, әлеуметтік 133
кұбылыстарды карапайым механикалык бөліктер мен кеңістіктеп орын ауыстыруларға экеліп тіреді. Ал осы жерде «бөлік» жэне «бүтін» үғымдары накты әлемді тек шамалап кана бейнелейтіні белгілі болды. Ағзаны жекелеген органдарға бөле отырып, физиологгар олардың кұрылысын зерттей алды. Бірак бұл жағдайда маңызды бір нәрсе естен шыккан. Бөліктерге бөлінген ағза өмір сүруін токтатады. Барлык органдарды тірілей бүтіннің бөліктері қылатын нәрсе жоғалып кетеді. XIX ғасырдың ортасына карай, өте көп мөлшерде кұрамдастары бар аса күрделі кұбылыстарды зерттеу кажеттілігі пайда болды. Оларға, әсіресе адамзат коғамы, органикалык элем, адамзат тілдері, сұйықтар мен газдардың козғалысы жэне т.б. жатады. XX ғасырда бұлардың катарына телефон, электр, транспорт тораптары сияқты күрделі техникалық жобалар косылды. Осындай кұбылыстарды зерттеу үшін «жүйе», «кұрылым», «элемент» жэне «байланыс» сиякты үғымдарды