білімнің кажеті жок, ол - тек іс-эрекет аркылы ғана көрінеді. Жұрттың бэрі ракымшьш болуға кабілетті, бірақ оған өз кұмарлығын шектей алатын адамдар ғана жете алады. Ондай адамдар тағдырға тәуелсіз шын мэніне ерікті ракымшьш даныпандар. Олардың мұраты - өздерін күнделікті кажет талап-тілектермен шектеп, табиғатпен үйлесімді өмір сүру. Ал шын мәніндегі, ең жоғары бакыт - бақыттымын деп өлу. Киниктер мемлекеттік заң мен ракымшьшдык заңдарын ажыратып, бөліп карастырады. Мемлекеттік заң рақымшылыкка жеткізбейді. Шынында да, дауыс беру аркылы топас адамдарды колбасшы кылып сыйлайтын мемелекетті рақымшлықка жеткізетін мемлекет деп айта аламыз ба? - деп сауал кояды Антисфен. Материалдык тұрмыс қасиеттерін елемей, қоғамда қалыптасқан әдет-дәстүрлерді мыскылдай 36
отырып, нағыз данышпандык, ракымшьшдык, бакытты іздеген Антисфеннің ізбасары Диоген Сипопский (б.д.д. 412-323 жж.) Киниктердің этикалык ілімін өз өмірінің негізгі кағидасы етіп қабылдаған, осыған байланысты өзінің артынан көптеген анекдотка ұқсас әңгімелер калдырған ойшыл. Мысалы, ол туралы замандастары былай дейі. Бірде базар алаңында, бөшкеде отырған Диогеннен ұлы Александр сіздің кандай өтінішіңіз болса да орындауға эзірмін деп сұрағанда, ол - күнді калкаламаңыз деп жауап беріпті. Ол өте кедей тұрғанына карамастан, киниктердің түсінігінше ракымшьшыкка, бакытка, шынайы бостандыкка жеткізбейтін адамдардың кемшіліктерін сынап, ләззатка деген құмарлыкты жек көрудің өзі - лэззат деп уағыздаған. Тал түсте қолына фонарь ұстап базар алаңында “халык -
