Өзінің ілімін аристотель мэнділікті болмыс деп карастырудан
бастайды да, оны сол болмыстың өзіне тэн категориялары арқылы
түсіндіруге тырысады. Осы тұрғыдан мэн категориясы мэнділікті
түсінудің кілті. Ол өзіне дейінгі ойшылдарға ұксап мэнді материалдык
зат (ат, жер, су, ауа, атом) ретінде де, идея ретінде де карастырмайды,
оны өзіне тэн эр түлі көріністеріне байланысты тануға болады дейді.
Мэннің көріністері: 1) түпнегіз, субстракт; 2) болмыстың мәні; 3)
болмыстың мәнімен түпнегізден тұратындар; 4) жалпыға бірдей әмбебап
жалпылык; 5) жалпылық жэне 6) еркшелік.
Мэннің бұл аталған көріністерінің ішінде біреуі ғана -
“болмыстың мэні” -
мэнділік болады, ал калғандары мэнділік бола
алмайды. “Болмыстың мэні”, түр (форма), “алғашқы мэн” синоним
ұғымдар. Аристотельдің пікірінше, форма - кез келген жалпы бастама
емес, жэй жалпылык кана, осы тұрғыдан алғанда, ол жалкьшар мен
жалпылар арасындағы ерекшеліктердің арқысында өмір сүрді. Форма
сапа да, сан да, заттар арасындағы катынастар да емес, ол заттардьщ
мэні, онсыз заттар ѳмір сүре алмайды. Сезімдік заттар кѳлемінде, оның
мэні ретінде форма (түр) заттардан белек ѳмір сүрмейді. Қаншама
ерекшеленген
(топталған)
заттар
болса,
соншама
форма
бар.
Формалардың сатысымен көтеріле отырып, форманың ең жоғары түрі -
материядан тыс өмір сүретін - алғашқы козғаушы күшке дейін жетеміз.
Ондай форманы ешкім дүниеге экелмейді, ол мэңгі. Формамен катар
алғашқы бастамалардың катарына “хюлэ” - материя да жатады.
Материяның екі түрі бар. Бірінші - түрсіз, бейтарап, екіншісі - заттарды
материалдандырған нэрсе. Материяның бірінші түрі мэңгі, бірак,
өміршең
Достарыңызбен бөлісу: |
