Платонның ілімі бойынша идея мен материядан баска үшінші
бастама — әлемдік рух, немесе космос рухы шығармашылык күштің,
козғалыстың, тіршіліктің, жанның, сананың жэне таным процесінің
қайнар көзі ретінде идеялар әлемі мен заттар элімін косып,
байланыстырады ол заттарды идеяға үксауға, ал идеяларды заттарда
болуына көндіреді. Осы екі элемді біріктіріп, байланыстыру үшін
космостык рухтың өзі карама-кайшылыкта болуы керек. Шынында да,
ол карама-карсы үш бөліктен тұрады: бірінші - өзіне өзі тең бөлік
(идеялар элемі), екіншісі - өзгермелі бөлік (материя) және үшіншісі -
сол екеуінің косындысынан тұратын бөлік (сезімдік заттар элемі).
Космосқа рух беретін - демиург. Ол космостың мэңгі бастамасы, себебі
жэне жүйеге келтіруші. Әлемдердің пайда болу себебі - демиругтің
жігері. Олай болса космос - демиург жігерінің материя аркылы
заттандырылуы жэне сол әлемнің тірі организмдерге айналуы.
Космостың тіршілік иелерінікі сиякты аркьшы мен жаны бар.
Космостык денелер материядан (от, жер, ауа, су) тұрады. Бұл
түпнегіздер әртүрлі пішінді болғандыктан, өзара байланыса келіп,
көптүрлі денелер құрайды жэне жоғарыда айткандай өзіне өзі тең
бөлікпен (идеялар элемі) өзгермелі бөлікті (материя) қосып космос
рухын дүниеге келтіреді. Космос рухы, немесе элемдік рух екі түрлі
(ішкі жэне сырткьі) козғалысты тудырады. Сырткьі қозғалыспен - күн,
ай планеталар қозғалады. Бүл әлемдік рухтың бірінші кызметі.
Космос рухының екінші қызметі - танып-білу. Ол өзіне-өзі тең
бөлігінің біріккен бөлігі аркылы заттар элемі танып біледі. Ал
адамдардың денесі төрт түпнегіздің косылуынан жаралғандыктан,
өлгеннен кейін олар космоска қайтып оралады. Дененің басты міндеті -
жан орналасатын қорғап болу ғана, сондыктан ол жанға тәуелді, оның
Достарыңызбен бөлісу: |
