сезімдік касиеттер (дэм, бояу түрлері, иіс т.б.). Бұл қасиеттер шындығында ѳмір сүрмейді, олар сезімдік заттарға тэн емес, олар тек адамдардыі пікірінде гана бар құбылыстар. Осы екі түрлі кұбылыстардың ѳмір сүруіне сәйкес танымның да екі түрі болады: а) сезім мүшелері арісылы танып-білу. Олардың берген мэліметтері көмескі білім болғандықтан олардың акиқатты тануда ешкандай пайдасы жок; э) акыл-ой арқылы алған білімдеріміз заңды туылған білім болғандықтан, оның акикат туралы пайымдаулары дұрыс болады. Себебі, дүниенің алғашкы бастамасы атом мен бос кеңістікті сезім мүшелері арқылы көріп-біле алмаймыз, ал олардың мэнін, табиғатын түсіну үшін акыл зер салып ойлануы керек. Дей тұрғанмен де, Демокрит сезімдік танымды акыл-ой танымына карсы коймайды. Акыл-ой сезімдік 39
таным аркылы алған акпараттарын эрі карай өрбітіп, корытынды жасайды. Жалпы таным үдерісінің акикатка жетудегі кайшьшыктарын, киындыктарын түсінген демокрит, танымның субъектісі болу кез-келген адамның колынан келмейді, од тек данышпандарға ғана тэн деп есептейді. Данышпандар сабырлылык, үйлесімділік, симметрия, алаңсыз тыныштык, кызыкпаушылык, эділдік т.б. Осы сиякты моральдык кағидаларға сүйеніп, философияға беріліп, елеусіз өмір сүруінің аркысында мэнділіктің мэнін, табиғатын дұрыс түсініп-білуге мүмкіндік алады. Егер барлык адамдар осы моральдык кағидаларды басшылықка алып өмір сүретін болса, онда заңның қажеті болмас еді деп түйеді Демокрит. Заңды адамдар ойлап тапкан, ол тобырларды өз колында ұстап тұру үшін кажет. Демокрит коғамның дамуы жэне мемлекет мәселелері туралы соны пікірлер айткан. Адамда аңға ұксас кезінде аңдар сияқты өмір