мен Қос өзен халыктарының рөліне жалпы сипаттама береді. Бұл халыктардағы мал шаруашылығы мен егіншіліктің, сауда мен колөнердің, ирригациялык (суғару) жүйелерін кұрудың, металлургияның жоғары дамығандығын ескертеді. Финикиялыктар алғаш рет алфавит калыптастырып, әйнекті, металлы оюды алғаш ойлап тапты. Ежелгі грек мәдениетіне талдау жасай отырып, өнерге үлкен көңіл бөледі. Гердер грек тарихының негізгі кезендерін бөліп көрсетті: рулык мәдениеттің калыптасуы, аристократиялык монархиялар (Спарта) мен демократиялык калалык республикаларға (Афины) көшу, “Перикл ғасыры” - афины мәдениетінің гүлденуі, Афинаның кұлауы және Македон монархиясының орнауы. Гердердің пікірінше, ортағасырлар адамзаттың мәдени дамуындағы кажетті жэне маңызды кезең болды. Ол бұл кезеңцегі әлемдік мэдениеттің жетістігі шыгыс халыктарының, оның ішінде рухани мэдениеті мұсылман дінімен аныкталатын арабтардың табыстарын қоспаса, толык болмас еді деп есептейді. Арабтардың Кіші Азияны, Мысырды, Персияны жаулап алуы элемдік мэдениет үшін прогрессивті нэтижелер берді. Арабтың ғалымдары антикалык ғылыми дэстүрдің мұрасын кабылдап алып, онан әрі европалык ғылымға ыкпал етті. Европа арабтардан фарфор, қағаз, оқ дэрі, магниттік бағыттағыш (теңізде жүзу ісіне орасан зор ыкпалын тигізген) сияқты нәрселерді білді. И.Гердер адамзат мэдениетінің дамуын XIV ғасырдың соңына дейін ғана қарастырды. Алайда бүл оның әлемдік ғылымға коскан үлесін кемітпейді. Оның мэдениет концепциясы мэдениет теориясы мен тарихтың кейінгі дамуына үлкен ыкпалын тигізді. Оның гуманизмінің философиялык негізі- адамзат прогресі туралы ілімі болды. Қоғамның жоғары өрлеуін ол гумандылык деп атайды. Және адамзаттың бүкіл тарихы - оның өзі
