“абыройды, ақыл-ойды, еркіндікті, жоғары үмтылыстар мен максатты, күш пен денсаулықты тәрбиелеу” деп түсінген гумандылықка тезірек жетуге ұмтылған жарыс. Неміс философы Карл Ясперс (1888-1969) өзінің бірқатар жұмыстарында (“Уакыттың рухани ахуалы”, “Тарихтың бастаулары мен оның максаты”) әлемдік мәдени-тарихи процестің өзіндік интерпретациясын (түсіндірмесін) баяндады. Окшау мэдениеттер мен өркениеттер теориясын салыстырғанда, Ясперс адамзаттың пшғу тегі мен даму жолы біртұтас деп түжырымдайды. Тарихтың шынайы мэні - адамда адамзаттылыктың калыптасуы, өйткені “тарихи мүмкіндіктердің шегі адам болмысының түңғиығында орналаскан”. Жэне адамның әлемде толық аякталуы мүмкін емес, “себебі, адам үнемі өзінің шегінен пшғуға ұмтылатын жан болып табылады”. Ол адамның нактылығы 288
ретіндегі тарих көп жағдайда рухани факторлармен аныкталады деп сенеді. Философ христиандық ілімнің түрі өзгерген картинасы болып табылатын тарихтың линиялык схемасына назар аударады. Алайда Ясперс бұл схемаға өзінің философиялык және дүниетанымдык кондырғыларымен байланысты өзгерістер енгізеді. Оның пікінше, “Әлемдік тарихтың белдеуі” тек Христің пайда болуымен аныкталмауы тиіс, өйткені ол тек христиандар үшін ғана маңызды және букіл адамзатты камти алмайды. Бірак ол христиандыктан да, исламнан да тарихи дэстүрлері тереңде эрі ертеректе жаткан философиялык жалпы адамзаттык сенімді жариялайды. Философиялык сенімнің пайда болу уакыты ғана “әлемдік тарихтың белдеуі”, “белдеулі дэуір” болып
