13-сурет. Спорозоиттің кұрылысы: I - коноид, 2 - роптрия, 3 - микронема, 4 - түтікше, 5 -
микропора, 6 - ядро, 7 - эндоплазмалық тор, 8 - митохондрия
қабықшасы ішек сөлдерінің әсерінен жарылып, ішіндегі 8 спорозоиттар
шығады да, иесінің ішек клеткаларында даму циклын бастайды.
Эймерия (Eimeria) туыстарының толып жатқан түрлері адамды,
жануарларды кокцидиоз деген ауруға шалдықтырады. Солардың ішінде Е.
magna, Е. intestinalis қояндардың кокцидиозын қоздырушылар, Е. tenella
тауық, үйректердің, Е. zurni, E. smithi ірі қара малдардың, Е. faurei, E. arloingi
қой мен ешкілердің, E. carpelli балықтардың кокцидиозын қоздырушылар.
Адамда да кокцидиялар кездеседі. Олар Isospora belli және I. hominis.
Кокцидиоз - ішек ауруына душар етеді.
14-сурет. Кокцидияның (Eimeria) даму циклі: I шизогонияның 1-ші ұрпағы; II
шизогонияның 2-ші ұрпағы; III шизогонияның 3-ші ұрпағы; IV гаметогония; V
спорогония; 1 - спорозоит, 2 - жас шизонт, 3 - көп ядролы өсіп келе жатқан шизонт, 4 -
мерозоиттар, 5 - макрогаметалардьгң дамуы, 6 - микрогаметалардың дамуы, 7 - зигота, 8 -
спорогонияға кірісіп жатқан ооциста, 9-4 споробласты ооциста, 10 - споралардың түзілуі,
11-8 спорозоиттар түзілген ооциста
Қан споралылар отряды - Haemosporidia Кең тараған паразиттік тіршілік ететін қарапайымдылар. Адамның,
омыртқалы жануарлардың қан клеткаларында тіршілік етеді. Бұлардың
кокцидиядан айырмашылығы спорогония кезеңі сыртқы ортада емес, қан
сорғыш насекомдардың яғни Anopheles туыстас масалардың ішегінде өтеді
және масалар осы паразиттерді тасымалдаушылар болып табылады.
Адамда Plasmodium туысының төрт түрі паразиттік тіршілік етеді: PI.
vivax, PI. malariae, PI. falciparum, PI. ovale. Бұлардың дамуы бір-біріне өте
ұқсас. PI. vivax-тың даму сатысын қарастырайық (15-сурет). Безгек масасы
(Anopheles туысынан) адамды шаққанда сілекеймен бірге адам қанына
спорозоиттар түседі. Спорозоиттар өте майда 5-8 мкм, құрт тәрізді немесе
орақ тәрізді. Олардың құрылысы кокцидиялардың зоит құрылысына өте
ұқсас, тек коноиды болмайды. Қанға түскен
