Қазақ тiлi фразеологиясы
Тіл арқылы қатынас жасау процесінде сөздер, әдетте, жеке дара күйінде емес, бір–бірімен тіркесіп қолданылады.Сөздердің тілдің граматикалық заңдарына орайласып,емін-еркін тіркесуінен синтаксистік единицалар-еркін(ерікті) сөз тіркесімен сөйлемдер жасалады.Сөздердің жалпы тіркесі және синтаксистік(еркін ) сөз тіркесі сөздердің бір –бірімен емін-еркін тіокесуінен жасалады.Бірақ сөздер бір-бірімен жапа тармағай тіркесе бермейді,мағыналарының үйлесімділігі болғанда ғана,тіркесіп жұмсалады.Мағыналық үйлесімділік сөздердің бір-бірімен семантикалық жақтан үйлесуге бейімділігі дегенді білдіреді.Еркін сөз тіркесінде оны құрастырушы сыңарлар(сөздер) мағыналық үйлесімділік шеңберінде басқа сыңарлармен(сөздермен) ауыса алады.Мысалы: оқушымен сөйлесу-мұғаліммен сөйлесу-қойшымен сөйлесу; т.б
Сөздердің еркін тіркесіне сырттай ұқсас,бірақ іштей, яғни тілдік табиғаты жағынан,оған қарама-қарсы қойылатын оймақ ауыз ,жүрек жұтқан, жүрегі тас шығу ат-тонын ала қашу, т.б тәрізді тіркестер бар.Бұлар құрамы жағынан тұрақты болып келеді де, бүтіндей оралым бұрыннан тіркескен дағдылы қалпын сақтайды,сыңарлар «ешкімнің еркіне көнбей», «өзінен өзі тіркесіп қойған» тәрізді болып ұғынылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
