Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім министрлігі
жүктеу/скачать 0,55 Mb.
|
ana tln oqytu adstemes (1)
Білімі мен дағдыны бекіту.Сабақтың келесі кезеңінде оқушыларды қатыстыра жҥргізген мҧғалім әңгімесі: Балалар, сын есімнің кӛптеген тҥрін есте сақтап, жасалу жолдарын меңгерген екенсіздер. Айналадағы әсемдікті, табиғат кәріністерін, жыл мезгілдерін ӛлең жолдарымен ернектеп, Кӛркем созбен суреттеген біздің ақындарымыздың ӛлеңдерінде сын есімдер кӛптеп кездеседі. Әсіресе қазақтың ҧлы ақыны Абай ӛлеңдері сын есім сӛздеріне тҧнып тҧр десек, артық емес. Бҥгінгі сабақ барысында Абай шығармаларымен жҧмыс жасап, сын есім туралы білімімізді кеңейтеміз. Абай кім? Қазақтың ҧлы ақыны. Қандай ӛлеңдерін оқыдыңыздар? "Кҥз". "Қыс". "Жазғытҧры". "Жаз". "Ғылым таппай мақтанба". Абай қай жерде дҥниеге келген. Абай Семей облысында дҥниеге келген? Абай аталарын 1844 жылы Семей облысында дҥниеге келген. Бҥгін сабақта Абайдың 2, 3-сыныпта оқып ҥйренген ӛлеңдерін еске тҥсіріп, жаңа ӛлеңдерімен танысамыз. Абай ӛлендеріндегі сын есім сӛздерін анықтаймыз. Абай жьшдың 4 мезгіліне арнап ӛлең жазған. 4 маусымдағы табиғат ерекшелігін ӛлеңмен суреттеген. Абайдың "Кҥз" атты ӛлеңін кім еске тҥсіреді? (Бір оқушы жатқа айтады). Сҧр Бҧлт тҥсі суық қаптайды аспан, Кҥз болып, дымқыл тҧман жерді басқан. Білмеймін тоңғаны ма, тойғаны ма. Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан. Осы ӛлеңдегі сын есімдерді атайықшы. Суық, сҧр, дымқыл. Енді Абай атанық "Қыс"атты ӛлеңін жатқа жазамыз. Бҧл ӛлеңнің ең алдымен қалай жазылатынын еске тҥсірейік. Ӛлеңнің әр жолы бас әріппен, жаңа жолдан бастап жазылады. (5-6 оқушы ӛлеңді жатқа айтады. Ӛлеңнің алғашқы шумағы жатқа жазылады). Ақ киімді денелі, ақ сақалды, Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды. Ҥсті-басы-ақ қырау, тҥсі суық, Басқан жері сықырлап келіп қалды. Сын есімдер анықталып, ауызша сҧрақ қойылды. Осы ӛлеңде ақын сӛзбен қысты мҥсіндеп береді, сӛзбен сурет салып, қысқа жан бітіріп, оны адам кейіпінде кӛрсетеді. Енді бір сәт қысты ҧмытып, "Жайдарлы жаз" кӛрінісіне назар аударайықшы. Оқушыларды шығармашылық жҧмысқа дайындау. Кӛкорай шалғын бәйшешекке оранған даланы кӛріп отырсыңдар. Осы кӛріністен ӛздеріңді тағы қандай қҧбылыстар қызықтырады? Оқушылар жауабы: Алыстан сылдырап аққан ӛзен кәрінеді. Ӛзен бойын жағалай аппақ киіз ҥйлер тігілген. Ӛзенде аққу, қаз жҥзіп жҥр. Биік шалғын арасында жылқылар жайылып жҥр. Балалар, шалғын арасында жылқылар жайылып жҥр. Балалар, алдарыңдағы қҧрастырмалы композиция бойынша сендер жаз кәрінісін тамаша суреттедіңдер. Енді жаз кәрінісін ақын Абай қалай суреттеген екен, тыңдап кәрелік. "Жайдарлы жаз" кӛрінісінің жанында 2 оқушы кітаптан Абайдын "Жаз"ӛлеңін мәнерлеп толық оқыды. Оқушылар ӛлеңді мҧқият тыңдап, сын есімі бар ӛлең жолдарын тақтаға жазады. Қыз-келіншек ҥй тігер, Ақ білегін сыбанып. Енді Абай ӛлеңдерінен алған әсерлерің бойынша жаз кәрінісіне сын есімі бар сӛйлемдер ойлап жазыңдар. Оқушылардың қҧрастырған сӛйлемдерінен ҥзінді: Ӛзенде жҥзген аққу, қаз, гҥлге қонған әсем кӛбе-лектер - жазғы жайлауға ерекше кәрік береді. Алыстан алты қанат ақ боз ҥйлер кӛз тартады. Жаз мезгілі адамның кӛңілін кӛтеріп, кӛп қуа-нышқа бӛлейді. Жазда жасыл жайлауда демалған ҧнайды. Абай ауылына жазда қонақтар кӛп келетін, қызық-ты әңгімелер айтылатын. Иә, Абай ауылына жазда қонақтар кӛп келетін. Абай жолдастарын жанына алып, ән тыңдауды, әңгімелесуді жақсы кәретін. Қҧлақтан кіріп бойды алар, Әсем ән мен тәтті кҥй. Кӛңілге тҥрлі ой салар, Әнді сҥйсен, менше сҥй, деп ақын жырлағандай, ендігі кезекті әнге берейік. Оқушылар Абайдың "Желсіз тҥнде жарық ай" ӛлеңін әнімен орындап, сергіту сәтін ӛткізді. Желсіз тҥнде жарық ай, Сәулесі суда дірілдеп, Ауылдың жаны - терең сай, Тасыған ӛзен кҥрілдеп. Қалық ағаш жапырағы, Сыбырласып ӛзді-ӛзі. Кәрінбей жердің топырағы. Қҧлпырған жердің жер жҥзі. Ӛлеңдегі сын есімдердін мағынасына қарай қай топқа жататыны ауызша анықталып, осы ӛлеңдегі сын есімдерге қарсы мағыналас сын есімдер ойлап табу тапсырылды. Оқушылар мынадай сын есімдер ойлап тапты: Желсіз - желді. Жарың - қараңғы. Терең - саяз. Қалық - жҧқа. Енді Абайдың "Қансонарда бҥркітші шығады аңға" ӛлеңімен танысамыз. Бҧл ӛлең мазмҧнында Қазақтың бҥркітпен аң аулау кәсібі туралы айтылады. (Ӛлеңді мҧғалім ӛзі мәнерлеп оқып, мазмҧнын тҥсіндіреді). Оқушылардың ҧлттың салт-дәстҥрді ҥйрену дәптерлеріне мына сӛздер жазылып, мағынасы тҥсіндірілді: Қансонар - жаңа жауған қар ҥстіндегі аңның ізі. Қҧсбегілік аңшылық - қазақ халқының кәсібі. Осы ӛлеңнен зат есіммен байланысты сын есімді, яғни сӛз тіркесін жазу тапсырылады. Кітаппен жҧмыс жасай отырып, Оқушылардың жаз-ған сӛз тіркесі мыналар: жақсы ат, тату жолдас, ыңшам киім, қар - аппақ, тҥлкі - қызыл, бҥркіт - қара. Абайдың "Аттың сыны" ӛлеңін мҧғалім ӛзі мәнерлеп оқып, ҥнтаспаға тыңдатады. Оқушылар тыңдай отырып, сын есім сӛздерді есте сақтап, теріп жазады: омыраулы, шығыңңы, салпы, майда, ҧзын, жуан, тақыр, жҧмып, жалпақ, кең, тар. Балалар, енді назарымызды тақтаға аударайық. Абайдың мына даналық сӛздерін жаттап алып, дәптерлерімізге жазайық, есте сақтаңдар. Ҥш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нҧрлы ақыл, жылы жҥрек. Ендігі кезекті ойынға берейік. Ойынның аты: "Мақал қуаласпақ". Балалар мен мақалды бастаймын, сендер жалғастырасыңдар. Мҧғалім: Досына достық - қарыз іс. Оқушы: Дҧшпанына әділ бол. Мҧғалім: Әсемпаз болма әрнеге. Оқушы: Ӛнерпаз болсан, әрқалан. Мҧғалім: Еңбек етсең ерінбей. Оқушы: Тояды қарның тіленбей. Мҧғалім: Білімдіден шыққан сӛз. Оқушы: Талаптыға болсын кез. жүктеу/скачать 0,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|