II бөлім. Дидактика 129
Шын мәнінде де кейбір үстанымдар мазмүнында екі жақтылық, қайшылык
көрініп түрады. Ол тіпті, атауларында да көрініп түрады: оқытудың өмірмен
байланысы, теорияның практикамен байланысы, педагогикалык басқару мен
оқушылардың белсенді қызметінің үйлесуі; жеке және үжымдык жүмыстың
үйлесімі; оқыту мен өз бетімен білім алудың байланысы, бақылау мен өзін-өзі
бақылаудың байланысы. Басқа үстанымдардың қайшылықты сипаты олардың
мазмүнына каншалықты терең үңілуге байланысты; олардың заңдылық
байланыстарын қаншалықты ашқанына байланысты байқалады. Бүл, мысалы,
оқытудың ғылымилығы үстанымын нақты сипаттаудан жалпы қорытыдылауға
көшу, түсіндіруден жорамалдауға көшу; жүйелік үстанымындағы элемент пен
жүйенің; бүтін мен бөлшектің арақатынасы; оқытудың беріктік үстанымын-
дағы оқушының дамуына көмектесетін қиындықты жеңу жетістігі жатыр.
Егер де үстанымдар қарама-қайшы бастаулардың жиыны, үйлесімінің
жетістіктері бойынша мүғалім мен оқушының практикалық орекеттерінің
стратегиясын, бағытын білдірсе, онда бүл үстанымдар бағыттылығының
қайнар көзі, педагогикалық заңдар педагогикалык қүбылыстар мен үрдістер
қайшылықтарын білдіреді. Зан әрқашан түсіндіру және болжау қызметін
атқарады. Педагогика ғылымының бүл логикалық бөлігі педагогикалык
қүбылыстардың объективті, ішкі, мәнді және сапыстырмалы түрақты байла
ныстарын көрсетеді, тәрбиелік әрекетті ғылыми басқаруға, басқару шешім-
дерінің қайсыбір нәтижелерін болжауға өз әсерін тигізеді.
Демек, “заң”, “заңдылық”, “үстаным” сияқты үғымдар арақатынасы
логикалық бірізділік (иерархия - бағыныштылық): заң - зандылық - үстаным -
ереже екенін корсетеді.
Оқыту устанымы - бул, қорыта келгенде, практикада заңдылықтар мен заңдарды пайдалану бойышиа нусқау, ал ережелер - устанымдардың жузеге асуының технологиясы.
