П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р

II бөлім. Дидактика
115
О қуш ы л а р д ы ң қо й ы л ға н м індеттерді 
ойлануы н үйы мдасты рады .
Осы та п сы р м а ны ң м ү м к ін болатын 
ш е ш ім д е р ін үсы нады .
Ү с ы н ы л ға н ш е ш ім н ің дүр ы сты ғы н 
дөлелдеуді үсы нады .
Т а псы р м а н ы ң ш е ш ім ін ің дүры сты - 
ғы н дәлелдейді.
Егер окуш ы ны ң болжамы дүрыс болса, 
одан алған жаңа білімдерін қорытуды талап 
етеді.
А л ға н жаңа б іл ім д е р ін қоры тады .
Егер о қу ш ы н ы ң болжамы дүрыс емес 
болса, қа те сін табуды ү сы н ы п, дүры с 
ж а уа п қа бағыттайды.
Т а псы р м а н ы ң
дүры с 
ш е ш ім ін
іздейді.
1
Ү ғы н ға н материалды б е кіту мақса- 
ты м ен с үр а қ қояды .
С ү р а ққ а ж ауап беру арқы лы алған 
б іл ім д і бекітед і.
О қу ш ы н ы ң тапсырманы шеш у жолы н 
қоры тады , ж е т іс т ігін мадақтайды немесе 
дөл емес ш е ш ім д і кө р се тіп, мөселені 
ойлау ж о лы н ж е тіл д ір у м ақсаты н қояды .
Т а қы р ы п б ойы нш а кең көлем дегі 
қо р ы тула р ды меңгереді.
Д эстүрден ты с жағдайларда практи- 
када білім д ерді қолд ану ж а тты ғула р ы н 
үсынады.
Д ә стүрден ты с м індеттерді ш еш у 
мақсатында алынған білімдерді қолдану | 
ж а тты ғул а р ы н үсы нады . 
|
Кестеде көрсетілгендей, мәселелік оқыту барысында оқушы бірнеше 
кезеңдік әрекет жасайды: мәселені көру және оны қүрастыру; және белгіліні 
белгісізден ажырату нәтижесі болатын жағдаятты талдау; болжам үсыну жәнс 
оны шеіігу жоспарын таңдау; шешім жоспарын іске асыру; әрекеттің және 
орындалған шешім нәтижелерінің дүрыстығын тексеру тәсілдерін іздестіру. 
Мүғалім әрбір кезенде жетекші, үйымдастырушы ролін атқарады. Оның әрекеті 
келесідей болып үйымдастырылады: моселелік жағдаятты қүру тосілін табу; 
оқушының мәселені қарастыруын бақылау; шешім жоспарын тавдауға көмек; 
кеңес беру; жеке қателерді талдау немесе мәселе шешілуін жалпы талқыпау.
Мүғалімнің оқушының ізденістеріне араласуы мәселенің күрделілігіне қарай, 
оқушының дайындығы мен дамуына карай ажыратылады. Мәселелік оқытуды 
меңгеру үшін оқушы басты түсініктерді сезіну керек: мәселелік ж агдаят, 
мәселе, мәселелік тапсы рм а, болжаіч.
Мәселелік жағдаят бүл қиындықтың психологиялық ахуалы. Ол моселелік 
тапсырма, басгіасөз материалы, сауал, тетікті, тожірибені, препаратты көрсету, 
түрінде болуы мүмкін.
М ысалдар. Археологтар өзара аралас ертедегі орыс мекендерін зерде- 
леп, оның бірінен христиандық табыну іздерін тапқан, ал басқасында олар 
жоқ. Бүны немен түсіндіруге болады? (И.Я .Лернер).
Неге Н.Гоголь 1-томның соңында Үштік-Орыс жерін басқа халықтардан 
және мемлекеттерден озып кеткен деп көрсеткен деген сүрақ туындайды. 
Себебі, осы кітапта помещиктер мен чиновниктердің жағымсыз кескіндері 
берілген жэне авантюрист Чичиков күймеде келе жатыр деп тағы қосқан.
Неге суға салған кішкентай шеге батады да, алмас неге батпайды? Мынау 
“писал-написал”, “решал-решил”, деген етістіктерді қандай белгілері арқылы 
ажыратуға болады екен? Осы мысалдардан мэселелік сүрақ, тапсырма мен 
мәселесіз сүрақ арасындағы айырмашылыкты көруге болады.
Мөселе - бүл талдауды керек етеін теориялық немесе практикалық сүрақ. 
Мәселені күру қойылган сүрақтың өзінен, не берілген мөліметтен нені шешу

116

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: