П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөлім. Тәрбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| III бөлім. Тәрбие теориясы
285 Тәрбие үрдісінің үшінші мазмүндық бөлігіне “қоғам” қүндылықтарымен, дәлірек айтсақ, “қауымдастықтың” қүндылықтарымен, жақсы, өзіне лайық өмір сүруге қажет адамдардың барлық бірлестіктерімен байланысты қарым- қатынастар жүйесі енеді. Бір адам қазіргі мәдениеттің сатысына көтеріле алмақ емес, өйткені адам модениетті адамдар қауымдастығы арқылы меңгереді, игереді. Н.Г. Чернышевский біз ақыл-ой жағынан дамыған үиіін адамзатқа қарызбыз деген. Басқа сөзбен айтқанда, біз бәріміз біздін түлғалық дамуымыз үшін қоғамқа қарыздармыз деген екен. Тәрбие беру үрдісінің тағы бір ерекшелігі қогаммен қарым-қатынасқа байланысты. Адам өзіне сай өмір сүруі үшін жалғыз бола алмайды, ол коғам- мен бірлесе отырып қана қазіргі мәдениетке кіре алады. Қоғамға деген күнды қатынастардың қалыптасуы да Қоғам қүнды лы қ кезеңдік үрдіс. ретінде Қоғам бала үшін ең алдымен жалпы нормалар арқылы көрінеді. Мысалы, адамдар арасында не істеуге болады, әлеуметте ол өзін қалай үстауы керек. (“бәрі солай”, “солай керек”, “олай етуге болмайды”). Кейін күнделікті өмірде адам әлеуметтік рөлдер арқылы қоғамдық қарым-қатынастарға түсе бастайды. Егер “жүргізуші” болса, “жолаушылар” егер қүрылысшы болса, “үй түрғындары”, “артистер” болган жағдайда “көрермендер” және т.б. Кейін келе балалар қоғамның қүқық негіздерімен, саяси қүрылымдарымен танысадыуӘлеүметтік қүрылым бейнесі (әлеуметгік жағдайына байланысты кім қалай өмір сүреді; кімде өкімет билігі бар; окімет пен халық арасындағы байланыстар және т.б.) өмірлік тәжірибе әлеуметтік саяси ақпаратқа, жан-жақты балаға жеткен олеуметтік коммуни кация әсерімен қалыптасады. Жастық шақ жеке адам моселесіне, оның үлылығына, атағына, өзіне адамдардьі ерте алатындағына, қоғамды өзгерте алу қабілетіне ден қояды, өйткені тәрбиенің мазмүнына тарихи түлғаға қатынас, тарихи әлеуметтік дамуға немесе әлеуметтік өзгерістерге эсер еткендерге көзқарастар енеді. Үлкен адамдар өміріне аттағалы түрған мектеп бітіруші үшін оның қоғамдағы “Мені”, оның ролі және қоғам мәселелері өзекті болып келеді. Балалармен жүмыс адамзат ойы ғасырдан-ғасырға үмтылып, қоғамды қайта күру козғалысы мен арман тудыратынын, әділетті қоғам мәселелерін естен шығармау қажет. Осының ішінде Отанга деген қүнды қарым-қатынастарды үмытпау қажет. Патриоттық (грекше - раійіоіез - жерлес, раігіз - отан, туған жер) қатынас - адамның өзінің өскен жеріне, адамдарына, бір тілде сөйлескендерге, өмірге қатынасты бір, қайсыбір жалпы нәрсе біріктіретіндерге қатынас. Терең пат- риоттық сезім баланың бүкіл өмір бойында қалыптасады, бала жиі оны сезінбесе де, балаға тән қасиетті үнемі дамыту керек. Өз Отанына сүйіспеншілік басқа жер, үлт-елдерді сыйлауға кедергі тудырмауы керек. Ол жерге, адамға сүйіс- пеншілік қүралдары. Бүл сезім Отан тарихын оқуға, оның габысына мақтаныш, сәтсіздігіне уайым гудырады. Патриотизм қалыптастыру эр кезде ғылыми талдауда мәселе гуындатты. Бүл үрдісте таза алгоритмдеуге келмейтін бір нәрсе бар, зерттеушінің суық көзінен бүл үрдіс тайқып түрады да, көрсетуге болмайтын ішкі жан сарайына айналады. |