144
тұрақтандырудан құралатын танымдық процестердің бір сипаттамасы
түсіндіріледі. Адамға жанама жалпылаудың екі типі тән, бұл жағдайда
маңызды рөлді тіл құралдарын қолдану қарастырылатын салыстыру,
талдау және синтез атқарады.
Жанама жалпылаудың бірінші типінің негізіне салыстыру әрекеті
жатады. Белгілі бір топтың пәндерін бірнеше көзқараспен
салыстыстыра отыру кезінде субъект осы топ немесе класс түсінігінің
мазмұны бола алатын, ортақ қасиеттерін табады, бөледі және сырттай
бірдей қасиеттерін сөзбен белгілейді. Мұндай жалпылама және
түсініктер эмпирикалық деп аталады. Эмпирикалық жалпылаудың
қызметі пәндердің классификациясындағы олардың көптүрлілігін
реттеуден құралады. Эмпирикалық жалпылау танудың бастапқы
этаптарына тән.
Жанама жалпылаудың екінші типі объектті бүтін жүйе
ретінде
анықтайтын ішкі байланыстарды бөлу мақсатымен әлде бір объект
туралы эмпирикалық мәліметтерді талдау арқылы іске асады.
Теориялық абстрактілеу және жалпылау абстрактіден нақты ойға
туындау үдерісінің екі жартысы ретінде шығады. Жалпылау – бірлік пен
бүтіннің өзара байланысы мен өзара қатынасын анықтау. Мұндай
жалпылау мазмұндық деп аталады. Жалпы мазмұндық (теориялық)
жалпылау кейбір бүтінді оның генетикалық бастапқы, маңызды,
жалпыға ортақ қатынасын, осы бүтіннің ішкі бірлігінің негізі ретінде,
ашу мақсатымен талдау арқылы жүргізіледі.
Дәстүрлі балалар және педагогикалық психологияда эмпирикалық
жалпылауға деген икемділік мектеп алды жасында бастау алады және
кіші мектеп білім алушыларында қарқынды дамиды. Теориялық типтегі
жалпылау жеткіншек және жасөспірім жасқа тән.
●
Достарыңызбен бөлісу: