Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» Ұлттық біліктілікті арттыру орталығЫ» АҚ филиалы

 

Қолданылуы

 

Нақты және жаңа 

жағдайлардағы 

проблеманы шешу 

барысында меңгерілген 

материалдарды қолдану 

қабілеттіліктерін 

бағалау. Практикалық 

жұмыс, тәжірибелер, 

жобалық жұмыстар, 

проблемаларды шешу 

және жаңа немесе түрлі 

өнімдерді жасау, 

меңгерілген білімдерді 

көрсетудің жолы болып 

табылады. 

Қолданады, есептейді, 

өзгертеді, таңдайды, жіктейді, 

аяқтайды, көрсетеді, табады, 

сахналайды, жұмылдырады, 

зерттейді, зерттеу жүргізеді, 

безендіреді, жеткізеді, 

түрлендіреді (жетілдіреді), ара 

қатынасын белгілейді, 

жоспарлайды, көрсетеді, 

шешеді, қолданады, 

құрастырады, пайдаланады. 

56 

 

Анализ, синтез 

және бағалау 

Қабілетті бағалау: 

- ақпараттық 

материалдарды құрамдас 

бөліктерге бөлу, себеп 

немесе салдарын 

анықтау арқылы шешім 

шығару мақсатында 

ақпараттарды зерттеу, 

ойды тұжырымдау, 

жалпы ережелерді 

негіздеу үшін 

айғақтарды табу; 

- жаңа мәтінге 

(идеяларды, 

элементтерді) қосу, 

араластыру, мысалы, 

хабарлама (сөз сөйлеу, 

баяндама), іс-әрекет 

жоспары, сызбалар, 

қолда бар мәліметтерді 

реттеу; 

- аталған немесе өзге де 

материалдардың 

мағынасын бағалау 

(пайымдау, көркем-өнер 

туындылары, зерттеу 

мәліметтерін). 

Талдайды, бағалайды, 

топтастырады, есептейді, 

категориялайды (санаттайды), 

жіктейді, салыстырады, 

байланыстырады, қарама-

қарсы қояды, сын-пікір 

айтады, талқылайды, 

дифференциялайды, 

ажыратады, бөледі, зерттейді, 

тәжірибе жүргізеді, 

түсіндіреді, шығарады, ара 

қатынасын белгілейді, 

таңдайды, бөледі, тексереді, 

бөліп алады. 

Топтастырады, жинайды, 

құрамдастырады, жасайды, 

құрады, әзірлеу, 

тұжырымдайды, жалпылайды, 

біріктіреді, жетілдіреді, 

ұйымдастырады, 

жоспарлайды, ұсынады, 

топтастырады, орнатады, 

біріктіреді, аргументтейді, 

негіздейді, келісіледі, 

салыстырады, жасайды. 

Дәлелдейді, таңдайды, 

салыстырады, қорытынды 

шығарады, сендіреді, 

негіздейді, түсіндіреді, 

өлшейді, болжамдайды, 

болжайды, көркемдейді, 

ұсынады, бөліп қарастырады, 

қосындылайды, қолдайды, 

тексереді, бағалайды, 

жеткізеді. 

 

Бағалау критерийлерін жасау барысында, оқытушы ойлау дағдыларының 

әр деңгейін көрсететін етістіктерді пайдалана алады. 

 

 

 

 

 

57 

 

Пән бойынша бағалау критерийлерін жасау үлгісі 

«Математика», 1-сынып 

 

Білім беру мақсаты

 

Бағалау критерийі

 

Ойлау 

дағдыларының 

тобы 

Білім алушы

 

Жазық (үшбұрыш, 

шеңбер, шаршы, 

тікбұрыш) кеңістіктегі 

(текше, шар, цилиндр, 

конус, пирамида) 

фигураларды ажырата 

білу және қоршаған 

ортадағы заттармен 

оларды байланыстыру. 

Жазық (үшбұрыш, шеңбер, 

шаршы, тікбұрыш) және 

кеңістіктегі (текше, шар, 

цилиндр, конус, пирамида) 

фигураларды ажырата біледі 

және атайды. 

Білім және түсінік

 

Жазық және кеңістіктегі 

фигураларды ажырата алады. 

Фигураларды қоршаған 

ортадағы заттармен 

байланыстыра алады. 

Қолданылу 

 

 

Блум таксономиясы бойынша сұрақтар типологиясы 

 

Блум 

ойлау 

деңгейі 

Оқу 

мақсаттар

ы 

Дағды 

Сұрақтар, тапсырмалар. 

Білу 

Терминдер

ді қайталау 

Ақпаратты 

қайталау 

немесе 

тану 

Бұл не…. 

Тану 

Қашан болды…                                               

Қалай жазылады… 

Еске түсіру 

Қайда орналасқан….                                              

Қайда болып жатыр… 

Формуланы жазыңыз …                                         

Атап көрсетіңіз … 

Түсіну 

Интерпрет

ация 

 

Ақпаратты

қ материал

дардың ма

ғынасын а

лу (түсіну) 

Салыстыру….                                                           

Неге…. 

Не білдіңіз …                                  

Өзара байланысын түсіндіріңіз … 

Трансформ

ация 

Өз сөзімен айту…                      

Сөйлемді түрлендіріңіз … 

Терминологины өз сөзіңізбен 

түсіндіріңіз…. 

Нені білдіреді…..                                                      

Фразаны аяқтаңыз … 

Анықтау 

Анықтаңыз, неге….. 

Мысалдар 

Қалай дәлелдей аласыз….. 

58 

 

келтіру 

Қолдану 

Мәселені 

шешу 

Қалыпты 

жағдайда 

қолдану 

Картадан көрсету…                                                     

Неге…. 

Кестені құрыңыз….                               

Қолдану мақсатын түсіндіріңіз ….. 

Үй жұмысын бірнеше тәсілмен 

түсіндіріңіз 

Берілген мәселені қандай теориямен 

түсіндіресіз...  

Ұсынылған болжамды тексеріңіз 

…Түйін 

Талдау 

Мәнін 

анықтау 

Бөлімдерін 

және 

құрылымы

н анықтау 

Арасындағы айырмашылықты 

көрсетіңіз….. Бастағанын 

аяқтаңыз…. 

Құрылымы қандай …     Жіктеу … 

Салыстырыңыз … 

Тақырыпш

аны 

шығару 

Қалай түсіндіре аласыз….                  

Салдары не болып табылады … 

Мотивация 

Себебін түсіндіріңіз…..                             

Себебін талдаңыз … 

Жинақта

у 

Шығармаш

ылық 

жанры 

Білімдерді 

жаңаша 

біріктіру 

Кластерлерді құру Сызбаларды құру 

Жоспар 

құру 

Алгоритмді ұсыныңыз… 

Нәтижесі 

Жүйелеңіз …                                        

Құрылымдалған болжам.. 

Егер осылай болса ше... 

Өз шешіміңізді табыңыз ….. 

Айтқанды тарату…            Баламаны 

табыңыз … 

Өзгерістер қандай болуы мүмкін …  

Зерттеңіз … 

Бағалау 

Идеяны 

ұсыну 

Негіздеу 

 «+» неде 

немесе «-» 

ненің 

Критерийл

ер 

негізінде 

мағынасын 

бағалау 

 «Келісемін» және «қарсы» дәлелдер 

Логиканы бағалаңыз… 

Абзалдықты суретте …                              

Критерийлерді ерекшелеңіз …     

Сәйкес пе …                                             

Ол туралы не ойлайсыз … 

Нәтиже шығарыңыз … 

 

 

 

59 

 

Педагогикалық бақылаудың түрлері  

 

№  Бақылаудың   

түрлері 

                Мазмұны 

1 

Тақырыптық 

Оқу бағдарламасының маңызды тақырыптары бойынша 

(өтілетін тақырыптың шеңберінде мұғалімнің жұмыс 

жасау жүйесін зерттеу) 

2 

Фронталды-шолу   Жалпы сұрақтар бойынша оқушылардың ұжымының 

(немесе мұғалімдердің бір тобының жұмысының 

табысты екендігін) білімін және біліктерін тәжірибеде 

тексеріп көру,зерттеу; 

3 

Салыстырмалық 

Оқушылардың,сыныптың,жекеленген педагогтардың 

жеке басындағы қасиеттерді қатар зерттеу; 

4 

Персоналдық 

Нақты баланың жеке басындағы қасиеттерді, 

жекеленген педагогтың кәсіби педагогикалық қызметін 

жан-жақты зерттеу; 

5 

Жалпы -

сыныптық 

Нақты сыныптағы оқушылардың білімінің және 

біліктерінің (білім берудің) сапасын зерттеу; 

6 

Жалпы- 

пәндік 

Жекеленген оқу пәндері бойынша оқушылардың 

білімінің және біліктерінің (білім берудің) сапасын 

зерттеу; 

7 

Жалпы- 

Кешендік 

Бастапқы,негізгі орта немесе жалпы орта мектептің 

нақты  сыныптағы оқушылардың білімінің және 

біліктерінің (білім берудің) сапасын жан-жақты 

зерттеу; 

8 

Жұмыс 

барысында 

Білім беру үрдісіндегі кездейсоқ туындаған мәселелерді 

зерттеу; 

9 

Қалыптастырушы  Бағалау оқушыдан мұғалімге қарай бағытында оқудың 

барлық уақытында іске асырылады; 

10  Қорытынды 

(суммативтік) 

Бағалау білім берудің соңғы нәтижелерін 

қорытындылауға бағытталған. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

60 

 

ГЛОСАРИЙ 

Инклюзивті білім 

бұл  ерекше  оқытуды  қажет  ететін  барлық  тұлғаларды 

олардың  дене,  психикалық,  зияткерлік,  мәдениэтникалық, 

тілдік және басқа ерекшеліктеріне қарамастан жалпы білім 

беру  үдерісіне  қосуды  көздейтін  жалпы  білімді  дамыту 

үдерісі. 

 

Мүмкіндіктері 

шектеулі балалар 

18  жасқа  толмаған,  дене  және/немесе  психикалық 

кемшіліктері  бар,  заңнамамен  қарастырылған  тәртіппен 

расталған  туа  біткен,  тұқым  қуалаған,  кейін  пайда  болған 

аурулар  немесе  жарақат  салдарынан  тіршілік  әрекеті 

шектеулі балалар. 

 

Инклюзивті 

оқыту 

сыныптары 

бұл  мүмкіндіктері  шектеулі  балалар  және  мұндай 

шектеулері  жоқ  балалар  бірге  оқитын  жалпы  білім  беру 

мектептерінің қалыпты сыныптары;  

 

Арнайы 

сыныптар

  

 

жалпы  білім  беру  мектебінде  оқуға  қайшы  көрсеткіштері 

жоқ,  мүмкіндіктері  шектеулі  балаларға  арналған  жалпы 

білім беретін мектептер құрылымындағы сыныптар.   

 

 

Жалпы білім беру 

бағдарламасы 

типтік оқу жоспарының инвариантты компонентіне кіретін 

әр  оқу  пәні  бойынша  меңгеруге  арналған  білімдер, 

дағдылар  және  құзыреттердің  мазмұны  мен  көлемін 

анықтайтын бағдарлама.   

 

Психологиялықп

едагогикалық 

қолдау 

мүмкіндіктері  мен  қажеттіліктеріне  сәйкес  әр  баланың 

табысты 

білім 

алу 

мен 

дамуы 

үшін 

әлеуметтікпсихологиялық  және  педагогикалық  жағдай 

жасайтын  мамандардың  (психолог,  логопед,  арнайы 

педагог,  әлеуметтік  педагог,  мұғалімдер,  тәрбиешілердің) 

тұтас, жүйелі түрде ұйымдастырылған іс- әрекеті. 

 

Мүмкіндіктері 

шектеулі 

балаларға 

әлеуметтік және 

медициналық 

педагогикалық 

қолдау көрсету

 

 

мүмкіндіктері  шектеулі  балалардың  қоғам  өмірінде  басқа 

азаматтармен  тең  қатысу  мүмкіндіктерін  жасауға 

бағытталған  және  өмірлік  әрекетінің  шектеулерін  өтеуге, 

алдын-алу  жағдайларын  қамтамасыз  ететін  мемлекеттік 

әлеуметтік,  медициналық  және  білім  беру  мекемелерінің 

қызметтерін  ұсынатын  білім  беру,  халықты  әлеуметтік 

қорғау, денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі. 

 

61 

 

Арнайы білім 

беру жағдайлары 

техникалық тәсілдерін және өмір әрекеті ортасын қосатын 

дербестендірілген оқыту мен тәрбиелеу әдістері, сондай-ақ 

ерекше  оқытуды  қажет  ететін  адамдардың  білім  беру 

бағдарламаларын 

меңгеруі 

мүмкін 

болмайтын 

медициналық, әлеуметтік және басқа да қызметтер.   

 

Арнайы білім 

беру 

мүмкіндіктері 

 

шектеулі адамдарға арнайы жағдайлар құрылған мектепке 

дейінгі, жалпы және кәсіптік білім беру. 

 

Мектептегі 

психологиялықм

едициналық-

педагогикалық 

консилиум 

 

психологиялық-медициналықпедагогикалық    қолдауға 

арналған  білім  беру  ұйымдары  мамандарының  өзара 

әрекет ету формасы. 

Оқу 

бағдарламасы 

ә

рбір  оқу  пәні  (сабақ)  бойынша  меңгерілуге  тиісті 

білімнің, шеберліктің, дағдылар мен біліктіліктің мазмұны 

мен көлемін айқындайтын бағдарлама. 

 

Арнайы білім 

беру ұйымдары 

мүмкіндіктері  шектеулі  балаларды  диагностикалау  және 

кеңес беру, оқыту мен тәрбиелеу үшін құрылған ұйымдар. 

Оқу жоспары 

тиісті  білім  беру  деңгейінде  білім  алушылардың  оқу 

пәндерінің, 

сабақтарының 

(модульдерінің), 

практикаларының, өзге де оқу қызметі түрлерінің тізбесін, 

бірізділігін,  көлемін  (еңбекті  қажетсінуін)  және  бақылау 

нысандарын регламенттейтін құжат. 

 

Ерекше білім 

беруге 

қажеттілігі бар 

адамдар 

 (балалар  денсаулығына  байланысты  білім  алуда  ұдайы 

немесе  уақытша  қиындық  көріп  жүрген,  арнайы,  жалпы 

білім  беретін  оқу  бағдарламалары  мен  қосымша  білімнің 

білім беру бағдарламаларын қажет ететін адамдар. 

 

Сыртқы 

жиынтық 

бағалау 

негізгі  орта  және  жалпы  орта  білім  беру  аяқталғаннан 

кейін меңгерген білім мен қалыптасқан дағдылар деңгейін 

айқындау. 

 

Бағалау 

критерийлері 

мұғалім  мен  оқушыға  формативті  бағалау  кезінде 

оқытудың  мақсатына  қол  жеткізгенін  тануға  мүмкіндік 

беретін  тұжырым  (табыс  критерийі)  және  ішкі  жиынтық 

бағалау  кезінде  білім  алушының  жұмысты  қаншалықты 

орындағанын  бағалауға  мүмкіндік  беретін  тұжырымдар 

(балдарды қою критерийлері) 

62 

 

 

Үлгілік оқу 

жоспары 

оқу пәндерінің (сабақ) тізбесін регламенттейтін және тиісті 

білім  беру  деңгейінің  оқу  жүктемесінің  инварианттық 

және  вариативтік  компоненттерінің  көлемін  айқындайтын 

құжат. 

 

Формативті 

бағалау 

сабақта  және/немесе  үйдегі  күнделікті  жұмыс  барысында 

білім  алушылардың  меңгерген  білімдері  мен  қалыптасқан 

дағдыларының  ағымдағы  деңгейін  айқындайтын  және  ол 

оқыту  барысында  білім  алушылар  мен  мұғалім 

арасындағы  жедел  өзара  байланысты  жүзеге  асыратын, 

білім  алушыларға  жаңа  материалды  меңгеру  кезеңінде 

тапсырманы қаншалықты дұрыс орындағанын және оқыту 

мақсаттарына қол жеткізгенін түсінуге 

Критериалды 

бағалау

  

 

   

 белгіленген  критерийлер  негізінде  білім  алушылардың 

нақты  қол  жеткізген  нәтижелерін  оқытудың  күтілетін 

нәтижелерімен сәйкестендіру үдерісі. 

 

 

 

 

  

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

63 

 

ӘДЕБИЕТТЕР 

 

1.

 

«Білім  туралы»  ҚР-ның  2007  жылғы  27  шілдедегі  Заңы  (15  сәуір  2016  жылы 

өзгертулер мен толықтырулар енгізілген).  

2.

 

Қазақстан  Республикасында  білімді  және  ғылымды  дамытудың  2016-2019 

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2016 жыл.  

3.

 

Қазақстан 

Республикасында 

инклюзивті 

білім 

беруді 

дамытудың 

тұжырымдамалық  тәсілдері.  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым 

министрінің 2015 жылғы №348 бұйрығымен бекітілген.  

4.

 

«Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» ҚР-ның 2002 жылғы 

8 тамыздағы № 345 Заңы.   

5.

 

«Қазақстан  Республикасында  Мүгедектерді  әлеуметтік  қорғау  туралы»  ҚР-

ның 2005 жылғы 13 сәуірдегі № 308 -ІІ Заңы. 

6.

 

«Мүмкіндіктері 

шектеулі 

балаларды 

әлеуметтік 

және 

медициналықпедагогикалық  түзетудегі  қолдау  туралы»  ҚР-ның  2002  жылғы 

11 маусымдағы № 343 Заңы.   

7.

 

«Балалар  мен  жасөспірімдерді  тәрбиелеу  мен  білім  беру  объектілеріне 

қойылатын  санитариялық-эпидемиологиялық  талаптар»  ҚР  Үкіметінің  2011 

жылғы 30 желтоқсандағы № 1684 Қаулысымен бекітілген.  

8.

 

«Халық  денсаулығы  және  денсаулық  сақтау  жүйесі  туралы»  (13.01.2014ж 

жағдай өзгертулер мен толықтырулар енгізілген) ҚР Кодексі. 

9.

 

«Мүгедектердің  өмір  сапасын  жақсарту  жөніндегі  ұлттық  жоспар»                    

ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 16 қаңтардағы № 64 Қаулысы.  

10.

 

«Орта  білім  берудің  (бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім  беру) 

мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стандарты»  ҚР  Үкіметінің  2012 

жылғы 23 тамыздағы №1080 Қаулысымен бекітілген.  

11.

 

Дамуында  мүмкіндіктері  шектеулі  балаларға  арналған  арнайы  білім  беру 

ұйымдарының  қызметі  жөніндегі  Типтік  ережелер  (ҚР  БҒМ  №  258 

бұйрығымен 2013 жылы 4 шілдеде бекітілген).  

12.

 

«Білім  беру  саласында  арнаулы  әлеуметтік  қызметтер  көрсету  стандартын 

бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2014 жылғы 26 наурыздағы № 262 қаулысы.  

13.

 

«Бала  құқықтары  туралы»  Конвенция  БҰҰ-ның  Бас  Ассамблеясымен 

20.11.1989  ж.  қабылданған.  ҚР  Жоғарғы  Кеңесінің  1994  жылдың                        

8 маусымындағы №77 қаулысымен ратификацияланған.   

14.

 

«Мүгедектер  құқықтары  туралы»  Конвенция  –  БҰҰ  –  2007  жылдың                               

30 наурызы.  

15.

 

Мұқтаждықтары  ерекше  тұлғаларға  білім  берудегі  Саламанка  Декларациясы 

мен  іс-әрекеттердің  Шеңбері:  Мұқтаждықтары  ерекше  тұлғаларға  білім  беру 

туралы дүниежүзілік конференция – Испания – 1994 ж.  

16.

 

Инклюзивті  білім  беру  жaғдaйындa  ерекше  қaжеттіліктері  бaр  oқушылaрдың 

oқу  жетіcтіктерін  критериaлды  бaғaлaу  жүйеcі.  Әдіcтемелік  құрaл.  –  Acтaнa: 

Ы. Aлтынcaрин aтындaғы ҰБA, 2016. – 102 б.   

64 

 

17.

 

Aлтaевa  Г.  Ж.  Рoль  пcихoлoгo-педaгoгичеcкoгo  coпрoвoждения  детей  в 

уcлoвиях  инклюзивнoгo  oбрaзoвaния.  (КРO)  шкoлa-интернaт  oбщегo  типa,  г. 

Щучинcк – 2015 гoд.  

18.

 

Ерекше oқыту қaжеттіліктеріне қaрaй қыcқa мерзімдік, oртaшa мерзімдік және 

ұзaқ  мезімдік  негізде  oқушылaрғa  пcихoлoгиялықпедaгoгикaлық  қoлдaу 

көрcету. Әдіcтемелік ұcынымдaр. – Acтaнa: Ы. Aлтынcaрин aтындaғы Ұлттық 

білім aкaдемияcы, 2015. – 80 б.  

19.

 

Мүмкіндіктері  шектеулі  бaлaлaрдың  oқу  жетіcтіктерін  критериaлды  бaғaлaу 

жүйеcі бoйыншa әдіcтемелік ұcынымдaр.  – Acтaнa: Ы. Aлтынcaрин aтындaғы 

Ұлттық білім aкaдемияcы, 2015. – 51 б. 

20.

 

Пoтaшник  М.М.  Упрaвление  кaчеcтвoм  oбрaзoвaния.  -  М.:  Педaгoгичеcкoе 

oбщеcтвo Рoccии, 2000. – 448 c.  

21.

 

Вocпитaние  и  oбучение  детей  вo  вcпoмoгaтельнoй  шкoле.  /  Пoд  ред.  В.В. 

Вoрoнкoвoй. - М: Шкoлa-преcc, 1994, - 416 c. 

22.

 

Специальная педагогика / Под ред Н.М.Назаровой-М,- 2001; 

23.

 

Байтурсынова  А.А.,  Арнайы  педагогика:  проблемалар  мен  даму  болашағы: 

Оқу құралы. – Алматы: 2008; 

24.

 

Обучение 

детей 

с 

нарушениями 

интеллектуального 

развития 

(Олигофренопедагогика) /под ред. Б.ГІ. Пузанова . Учебное пособие - М. 2001; 

25.

 

Руководящие  принципы  политики  в  области  инклюзивного  образования.  – 

ЮНЕСКО, 2009;  

26.

 

Открытое  досье  по  инклюзивному  образованию.  Материалы  в  помощь 

менеджерам и администрации. – ЮНЕСКО, 2003; 

27.

 

"Инклюзивное  образовательное  пространство  в  школе"  Т.С.  Черняевой. 

http://festival.1september.ru/articles/653265/  

28.

 

Система  критериального  оценивания  учебных  достижений  учащихся. 

Методическое пособие. – Астана. НАО. 2013. – 80 с. 

29.

 

Білім алушылардың білімін бағалау өлшемшарттарын бекіту туралы ҚР Білім 

және  ғылым  министрлінің  2016  жылғы  21  қаңтарындағы  №52  бұйрығы.  ҚР 

Әділет министрлігі, 2016 жылғы 19 ақпан №13137.    

30.

 

2016-2017  оқу  жылында  Қазақстан  Республикасының  жалпы  орта  білім 

беретін  ұйымдарында  оқу  процесін  ұйымдастырудың  ерекшеліктері  туралы. 

Әдістемелік  нұсқау  хат.  –  Астана:  Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім 

академиясы, 2016. – 257 б. 

31.

 

Бастауыш білім берудің жалпы білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын, 

білім беру ұйымдарындағы білім алушылардың оқу жетістіктерін критериалды 

бағалаудың  Ережесі/  2016  жылғы  21  қаңтардағы  «Білім  беру  ұйымдарын 

бағалау өлшемшарттарын бекіту туралы» министрдің бұйрығына қосымша, № 

52., 2016 ж., 5 б. 

32.

 

Поташник  М.М.  Управление  качеством  образования.  -  М.:  Педагогическое 

общество России, 2000. – 448 с.