Үлгі: 1)
Тұрлаусыз мүше қатыспаған сөйлем қалай аталады?
2)
Баяндауыштың бір өзі сөйлемге негіз болатын жай
сөйлемнің түрі.
3)
Құрамында бастауышы бар, жасырын тұрғанда да
баяндауышы арқылы тауып алуға болатын сөйлем.
4)
Ойға қатысты сөйлем мүшесінің бірі түсіп қалған
сөйлемнің түрі.
Практикасы: «БАҒА БЕРУ» Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? сұрақтары
қатыстырылған тапсырмалар болуы керек.
1.
Төменде берілген сөйлемдердің құрылысы қалай жасалған?
Мен оны таныдым. Ағам! Атақты ағам! Аты осы атырапқа
әйгілі ағам! Бейшара, бақытсыз ағам! Жүрегім аузыма тығылды.
Көкірегіме өксік толды. Көзіме жас келді.
Бұл толымсыз сөйлемдер, оларды өзара желілес сөйлемдер
тобына іріктеу арқылы жасалған.
2.
Сен қалай ойлайсың? а) бұл толымсыз сөйлемдерді толымды
сөйлемдерге айналдырсақ, автордың ойын көркемдеп жеткізу тәсіліне
нұқсан келе ме? ә) егер нұқсан келсе, себебін түсіндір; б) мұндай
баяндау әдебиеттің қай түрінде кездеседі?
Шәкірт пікірі: Менің ойымша: а) жоғарыда берілген
толымсыз сөйлемдерді толымдыға айналдырсақ, автордың айтқысы
келген ойына ңұқсан келеді; ә) себебі, ол сөйлемдердегі қажетті
мүшелердің айтылмауы арқылы автордың жан тебіренісі байқалып тұр
және кейінгі ойда алдыңғы ойдың желісі үзілмеген; б) мұндай баяндау
көркем әдеби шығармаларды жиі кездеседі.
