1. сатып алушының психологиясымен – сатып алушылар негізінде көптеу тауарларды
төмен бағамен алғанды ұнатады.
2. кемитін (азаятын) шекті пайдалылық заңымен – оған сәйкес, тауардың келесі
даналары тұтынушы үшін азайған пайдалылыққа ие болады (керегі аздау қажеттілікті
қанағаттандырады), демек, оларға баға кеміген (азайған) жағдайда алынады.
3. кіріс (табыс) әсері және ауысу әсерімен. Кіріс (табыс) әсерінің мәні: тұтынушының
тұрақты кірісі шартында (жағдайында) тауар бағасының төмендеуі оны сатып алу қабілетін
жоғарылатады да көп тауарды сатып алуға мүмкіндігі болады және керісінше. Алмасу әсері:
тауардың бағасын көтергеннен ол қымбат зат болып саналады да, тұтынушы арзандау
ауыстырушы – тауарларды алуын ұнатады. Кіріс (табыс) және алмасу әсерлері келесі
тақырыптарда тыңғылықты (толық) қаралады.
Бағалық емес детерминаттардың өзгеруі сұраныс көлемін өзгертеді де графикте сұраныс
қисық сызығының жылжытуымен бейнеленеді. (2 сурет) сұраныс көлемінің үлкеюі қисық
сызықты жоғарыға және оңға жылжытады (Д
дан
– Д
1
ге
дейін), ал азаюы – төмен және солға (Д
дан
– Д
2
ге
дейін).
P
D
1
D
D
2
2 сурет . Сұраныс қисық сызығының жылжуы.
Кейбір жағдайларда сұраныс заңы әрекет жасамайды. Мұндай ахуалдар сұраныс заңының
парадоксы (қайшылығы) деп аталады. Олар 4 жағдайда айқын білінеді, әр қайсысын бөлек
қарастырайық.
