Егер фирмалар қызметкерлерді еңбек өнімділігі бойынша теңестірсе, 1 топтың 1 жылғы
жалақысы 100000 доллар, 2 топтың 1 жылғы жалақысы 200000 доллар құраушы еді.
Ақпараттың симметриялық емес жағдайында фирмалар қызметкерлерді жіктей алмайды,
сондықтан олар орташа өнімділік негізінде 15000 доллар құрайтын жалақыны белгілейді.
Нәтижесінде, жоғары нәтижелі қызметкерлер, төмен нәтижелілермен салыстырғанда, нашарлау
жағдайда болады. Автомобильдермен келтірілген мысалдағы сияқты ақпарат симметриялық
еместігі тәуір қызметкерлердің мүдделеріне шек қояды. Сондықтан, олар жұмыс берушілерге
өздерінің нәтижелілігі жөнінде (білім туралы белгілерді) беруге тырысады. Қызметкердің
білімін сипаттайтын көрсеткіштерді (алынған дәрежелер, дипломдағы бағалар және т.б.) бір
жерде жинақтап, оқу орнында оқыған жылдарын Yдеп белгілейік. Білім алу процесі (үдерісі)
белгілі шығындармен байланысты, бұл шығындардың жартысы әр қабілетті адамдар үшін әр
түрлі (төмен қабілетті адамдарға білім алу қиынға түседі). Оқуға деген қабілеттілік және
жұмысқа деген қабілеттілік өзара тығыз байланыста. Себебі: төмен қабілетті адамдар жұмыс
процесінде (үдерісінде) оқуда сияқты, көп қиындық көреді, олар қойған талаптарға сай болу
үшін, көп еңбектену керек. 1 топта Y жылдарға тең кезеңде білім алуға шыққан шығындар С1
= 40000 доллар∙Y құрайды, 2 топта – 20000 доллар∙Y. Бұл шығындар уақыт өткеннен соң
жалақы түрінде табыс әкеледі. Оны В(Y) деп белгілейік. Жалақы 20000 доллар деңгейінде 2 топ
үшін, 10000 доллар деңгейінде – 1 топ үшін дейік. Онда В(Y) алғашқы маңызы 100000 долларға
тең – бұл білім алмаған адам 10 жылғы жұмыс үшін алатын табысы. Білім деңгейін
толықтырғаннан кейін (2 топқа кіруге жеткілікті деңгей), В(Y) маңызы 20000 долларға дейін
және одан да жоғары көтеріледі. Бұл білім деңгейін Y* деп белгілейік. Біздің мақсат:
қызметкердің шығындарын азайтып, оның табысын көбейтетін білім деңгейін табу. Оңтайлы
білім деңгейін таңдауын біз нөлдік деңгейі мен Y* деңгей араларында жасаймыз. Оңтайлы
білім деңгейін таңдағанда, жеке адам білімнен алатын пайдаларды сол білімді алуға кететін
шығындармен салыстырады. Екі топ үшін пайда 100000 доллардан құрайды. 1-ші топтың
шығындары 40000 долларға тең, 2-ші топтың шығындары – 20000 доллар. Егер
100000<40000∙Y*, яғни Y*>2,5 болса, 1 топтың өкілдері білім алудан бас тартады. Сәйкес, 2-ші
топтың өкілдері білімді Y* деңгейінде алады, егер 100000>20000∙Y*, яғни Y*<5. сонымен,
білімнің тепе-теңдік деңгейі – 2,5 – 5 дейінгі жоғары болған қызметкерге фирма жоғарылау
жалақы белгілеуге тиісті. Белгілер сатушыларға ақпараттық симметриялық еместік мәселесін
шешуге көмектеседі: білім алған жөніндегі диплом (оңтайлы деңгейге сәйкес білім). Жұмыс
өнімділігі жоғары қызметкерлер сәйкес жалақы да алады. Тәжірибеде кең қолданатын белгілер
– кепілдемелер мен кепілдіктер. Ұзақ пайдаланатын тауарлардың көптеген өндіруші фирмалары
(тұрмыстық және басқа техниканың) кепілдемелер мен кепілдіктерді сатып алушыларға осы
тауарлардың жоғары сапасы жөнінде ақпарат беретін белгілер ретінде пайдаланады.
Достарыңызбен бөлісу: