3. Шоқан уәлихановтың ғылыми зерттеулерi. Тамаша бiлiм алып
шыққан жас ғалым түрлi ғылыми экспедицияларға белсене қатысты.
Бұл жөнiнде ол Омбыда оқып жүрген жылдарында армандайтын. Қа-
зақ даласын және онымен шегаралас жатқан елдердiң аумағын, он-
дағы халықтардың тарихы мен жағдайын жақсы бiлетiн Шоқанға орыс
зерттеушiлерi де қатты қызығып, оның көмегiне мұқтаж бо ла тын.
1855 жылы Шоқан Батыс Сiбiр генерал-губернаторы Г.Х. Гасфорттың Орталық
Қазақстан, Тарбағатай мен Жетiсу жерiне жасаған сапарына қатысады. Бұл
сапарда қарапайым халықтың өмiрiмен та нысып, қазақ пен қырғыздардың
тарихи аңыз әңгiмелерi мен жырларын жа зып алды.
Ш. Уәлиханов аса көрнектi ғалым, белгiлi географ П.П. Семенов-Тян-
Шанскиймен танысты. Ол жас қа зақ ғалымның қабiлетiне шын ниетiмен
сүйсiне қай ран қалды. 1857 жылы П.П. Семенов-Тян-Шанскийдiң ұсы-
нуымен Ш. Уәлиханов Орыс география лық қоғамының толық мүшелiгiне
қа былданды. Шығыс Қазақстан мен Жетiсуға, қырғыз елiне жасаған са-
пары Шоқанның ғалым ре тiн дегi даңқын арттырды. 1857 жылы Шоқан
Алатау қырғыздарына са пар шегiп, оның тарихын,
этнография сын және халықтық поэзия сын зерттедi.
Қырғыз халқының энциклопедиялық дастаны «Ма-
нас ты» жазып алды.
1858–1859 жылдары Шоқан атақты Қашғария
сапарына барып келді. Шоқанға дейiн ол өлкеде
бiрде-бiр зерттеушiнiң барып қайтуға сәтi түспеген
