Негізгі əдебиет  1 нег. [14-27], 1 нег. [38-40], 2 нег. [26-49]

1. КК əдістері қолданылатын аймақтар?

2.КК зондтарының коэффициенттері неге байланысты?

3. Қандай зонд потенциал жəне градиент деп аталады?

4. БЭЗ əдісімен шешілетін мəселелер.

5 дəріс. Бүйірлік каротаж. Микробүйірлік каротаж

Меншікті  кедергілері  өте  жоғары  немесе  өте  төмен  қабаттарда  зерттеу

жүргізу  кезінде, БКЗ  кешенін  тіркеудегі  негізгі  кемшілік  болып, қимадағы

жоғары  жəне  төмен  кедергілі  қабаттардың  жиі  алмасып  келуінен  алынған

мəліметтерді  өңдеу  үшін  көп  деген  түзетулерді  енгізуді  талап  етеді. Мұндай

жағдай БКЗ тіркеу кезінде қоректендіруші электродтардан тоқ сызықтары жан-

жаққа  тарайды  жəне  олардың  қозғалу  бағытын  бақылау  мүмкін  емес. Мұндай

жағдайларды  болдырмау  үшін  тау  жыныстарының  кедергілерін  өлшеуде

фокусталған зондтар қолданады. Фокусталған зондтар қисық сызығын тіркеу -

бүйірлік каротаж (БК) деп аталады.

 Бүйірлік  каротаж (БК) деп  экрандалған  электродтары  бар  зондтармен  тоқты

фокустау (бip жерде  жинау) арқылы  жүргізілетін  кедергі  каротажын  айтады, яғни

кедергі  əдісімен  каротаж  жүргізу  барысында  зондтардағы  электр  өpici бақылауда

болады (басқарылады).

Бүйірлік  каротаж  зондтарының  санына  байланысты  көп  электродты (жеті-,

тоғызэлектродты) жəне үшэлектродты болып бөлінеді.

Жеті электродты зонд орталық А

0

 электродынан, өлшеуіш екі жұп М

, М

, N

, N

жəне бір жұп экрандық А

1

 жəне А

 электродтарынан тұрады. Əрбір жұп электродтар

бір-бірімен қосылған А

0

 электродынан бірдей қашықтықта орналасады. А

 электроды

арқылы I

0

 тогы жіберіліп, ол тоқтың шамасы бірқалыпты ұсталады. Экрандық А

 жəне

2

  электродтары  арқылы I

  тогы  таралып, оның  мөлшері  М

1

  жəне  N

,  М

жəне  N

электродтары  аралығындағы  потенциалдар  айырмасы 0-ге  тең  болуын  қамтамасыз

етеді. Өлшенетін  шама- М

1

,  М

немесе N

,  N

  электродтарының  потенциалдың N

электродына қарағанда азаю деңгейі. Ал, N электроды тоқты электродтардан біршама

қашықта орналасады.

Өлшенген шама А

0

 нүктесіндегі мəні болып есептеледі. Зондтың ұзындығы L

ретінде М

1

N

1

2

N

   аралығы (О

1

жəне О

нүктелері) алынады. Экрандық  А

1

 жəне

2

 электродтар аралығы зондтың жалпы мөлшері L

 деп аталады (q=(L

общ

 –L

)/L

 –

фокустық параметр).

мк

  жəне  орталық  А

электродынан

таралған I

0

  ток  күші  арқылы  формуламен  есептелінеді. БК  зондымен  есептелген

27

көрінерлік  кедергі, кедергі  əдісіндегі  əдеттегі  зондпен  өлшенген  ρ

к

-ға  қарағанда

қабаттың нақты ρ кедергісіне шамалас.

БК  əдісінде  зерттеу  тереңдігі, экранды  А

1

  жəне  А

2

  электродтарының  ара

қашықтарымен тікелей байланысты: А

1

жəне А

2

аралығы өскен сайын зерттеу тереңдігі

де өсе түседі.

  Жеті электродты зондта электродтардың орналасуы төмендегі түрде жазылады:

А

0

 0,2 М

1

 0,2N

1

1,1А

1

. Бұл жазу L

общ

 =3 м, L

3

 = 0,6 м, q = 4 деген түсінікті білдіреді.

Диаграммада мұндай зонд  L

А

 3q 4 деп бейленеледі.

Тоғыз электродты зонд тереңдігі əдетте аз болады, сондықтан да ұңғыма ашқан

қабаттың  аз  ғана  бөлігін (ұңғыма  оқпанына  жақын) зерттеуге  арналады. Оның

құрылысы  жетіэлектродты  зондқа  ұқсас, тек  жеті  электродты  зондтың  сыртында  А

0

электродынан бірдей қашықтықта қосымша В

1

 жəне В

2

 электродтары орналасқан.

В

1

  жəне  В

2

  электродтары  арқылы I

0

  жəне  I

э

  ток  тізбегі  тұйықталып, А

0

электродынан таралған ток қабатқа сіңбей, шашыраңқы түрде таралып, қабаттың беткі

бөлігінің ғанa меншікті кедергісін сипаттайды.

Электродтардың  орналасуы A

0

0,2M

l

0,2N

l

0,2A

1

0,9В

1

  түрінде  жазылып, ол

L

жалпы

=1,2м, L.=0,6м, q=1 деген түсінікті білдіреді. Диаграммада мұндай зонд L

B

3L

A

l,2ql

деп бейнеленеді.

Үш электродты зонд (БК-3) ұзынша пішінді үш электродтан тұрады (3.1-сурет).

Орталық (негізгі) электрод А

0

 жəне оған симметриялы түрде орналасқан екі экранды А

1

жəне  А

2

  электродтары  жұқа  оқшаулатқыш  қабатшамен  бөлініп, металдан  жасалған

цилиндр  түрінде  болады. Электродтар  арқылы  жіберілген  токтың  күші  үш

электродтардағы  потенциалдардың  мəндері  бірдей  болуын  қамтамасыз  етеді

(U

А1

=U

А0

=U

А2

).

Көрінерлік  меншікті  кедергі  А

0

  жəне N электродтары  аралығында  өлшенген

потенциалдар айырмасы арқылы ΔU

KC

, -формуласымен есептелінеді.

5.1 сурет - БК-3 зондының сұлбасы

5.2 сурет – МБК қондырғысының сұлбасы

жүктеу/скачать 2,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: