Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

124

Narxoz Student Research-2021

Сагентаев

 

Ербол

«

Қоғам

,

технологиялар

 

жəне

 

экология

»

мектебінің

 

4 

курс

 

студенті

,

«

Экология

» 

мамандығы

Нархоз

 

университеті

, 

Алматы

 

қ

., 

Қазақстан

Ғылыми

 

жетекші

: 

э

.

ғ

.

к

., 

доцент

 

Салимбаева

 

Р

.

А

.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ СУ ЭКОЖҮЙЕЛЕРІНІҢ

 ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МƏСЕЛЕЛЕРІ

Аңдатпа

Қазақстанның негізгі су объектілері - Балқаш көлі мен Каспий 

мен Арал теңіздерінің маңызды проблемаларының нақты фактор-

лары мен салдары қарастырылды.

Аннотация

Рассмотрены  актуальные  факторы  и  посследствия  значитель-

ных проблем главных водоемов Казахстана - озера Балхаш и Ка-

спийского, Аральского морей.

Abstract

The actual factors and consequences of signifi cant problems of the 

main reservoirs of Kazakhstan - Lake Balkhash and the Caspian and 

Aral seas are considered.

Судың  жетіспеушілігі  қазіргі  мыңжылдықтың  маңызды  мəсе-

лелерінің  біріне  айналды  жəне  əлемнің  бірқатар  аймақтарында 

табиғи  ортаның  экологиялық  жағдайының  нашарлауына,  көлдер 

мен өзендердің экожүйелерінің құрғап, ластануына жəне тұрғын-

дар ауруларының көбеюіне алып келді.

Су  ресурстарының  жағдайы  -  бұл  Қазақстанның  тұрақты  да-

муына кедергі болатын негізгі экологиялық проблема. Суарудың 

қазіргі төмен деңгейінде су ресурстары толығымен дерлік пайда-

ланылады,  бұл  республикамыздың  одан  əрі  əлеуметтік-экономи-

калық дамуы үшін қолайсыз фактор болып табылады.

Қазақстанның көп бөлігі ылғал жеткіліксіз аймақта орналасқан. 

Табиғи ресурстарға, ең алдымен мұнай мен газға ие бола отырып, 

Қазақстан үлкен жетістіктерге жетті, бірақ маңызды ресурс ретін-

125

Секция

 «

Экология

 

и

 

устойчивое

 

развитие

»

де  су  шектеулі  мөлшерде  жəне  қол  жетімді  жерде  ол  адам  үшін 

əрдайым қауіпсіз бола бермейді. 

Су  ресурстарының  қол  жетімділігі  мен  жай-күйі  елдің  эконо-

микалық дамуына шешуші əсер ететін маңызды фактор болып та-

былады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасындағы су ресур-

старының  жалпы  жағдайы  мен  сапасы  айтарлықтай  нашарлайды 

жəне олардың қарқынды ластануы қоршаған ортаға жойқын əсер 

етуі мүмкін (Джусупова и Нуртаева, 2009).

Сумен  қамтамасыз  ету  бойынша  Қазақстан  бұрынғы  кеңестік 

республикалар арасында соңғы орында. Нақты сумен жабдықтау 1 

шаршы км-ге 36,4 мың текше метрді жəне бір адамға жылына 6,0 

мың текше метрді құрайды.

Халықтың ауыз суға деген қажеттіліктерін өзен ағындары да, 

жер асты сулары да қанағаттандырады, олардың қорлары барлық 

аймақтарда бар. Қазақстан өзендерін қоректендіретін негізгі көзі 

- мұздықтар, олардың ауданы шамамен 2 мың шаршы шақырым, 

көлемі 98 текше шақырымнан асады.

Қазіргі кезде басты назар Сырдария, Ертіс жəне Іле өзендерінің 

негізгі су жолдарының жағдайына, Арал мен Каспий теңіздерінің, 

Балқаш көлінің проблемаларына аударуымыз керек.

Балқаш  көлі  -  Қазақстандағы  үшінші  үлкен  су  қоймасы.  Көл 

бассейні ұзартылған жəне бөлшектелген. Көл батыс жəне шығыс 

бөліктерге  тар  (5-6  км)  Ұзынарал  бұғазымен  жалғасқан  суасты 

табалдырығымен  бөлінеді.  Батыс  Балқашта  су  аздап  тұзды,  ал 

шығыс бөлігінде тұзды, минералдануы жоғары.

Көлдің  негізгі  көздерінен  -    Іле,  Қаратал  жəне  Лепсі  өзендері-

нен  судың  аз  мөлшері  жəне  суаруға  су  алу  Балқаш  суының  са-

палық құрамына да айтарлықтай əсер етеді, ал вегетациялық ке-

зең  ішінде  Қаратал  мен  Лепса  сағаларында  іс  жүзінде  ағындар 

болмайды.

Балқаш көлінде тұщы жер асты суларының мол қоры бар. Олар-

дың болжамды жедел ресурстары 17,5 текше км құрайды, ал бас-

сейндегі кəсіпкерлік субъектілері мен тұрғындардың суды тұтынуы 

қазір 3,729 текше км. шақырымды құрайды. Көл бассейніндегі ағын-

ның көлемі. Балқаш - 22,51 текше км. Жер үсті суының құйылуы 

-18,51 текше метр км, жерасты - 0,9 текше км, жауын-шашын мен 

мұз - 3,1 текше км. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жылы-

на 243,97 мың текше метр, өнеркəсіп 219,14, ауыл шаруашылығы 

126

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: