Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

зақстанда  кеңінен  орын  алған).  Ағынды  суларда  əртүрлі  мұнай 

өнімдері,  аммиак,  альдегидтер,  шайырлар,  фенолдар  жəне  басқа 

да зиянды заттар бар. Осы топтағы ағынды сулардың зиянды əсері 

негізінен тотығу процестерінде болады, соның салдарынан судағы 

оттегінің мөлшері азайып, оған деген биохимиялық қажеттілік ар-

тады, нəтижесінде судың органолептикалық көрсеткіштері қатты 

нашарлайды [7].

Су  объектілерінің  пестицидтермен  жəне  минералды  тыңай-

тқыштармен  ластануы  да  Қазақстанда  алаңдаушылық  тудырып 

отыр, олар алқаптардан жаңбыр мен еріген сумен бірге түседі. Пе-

стицидтер су айдындарында болғаннан кейін планктонда, бенто-

ста, балықтарда жиналып, қоректік тізбек бойымен адам ағзасына 

еніп,  жеке  органдарға  да,  жалпы  денеге  де  теріс  əсер  етеді.  Со-

нымен қатар, су ресурстарын ластайтын өнеркəсіптік жəне ауыл-

шаруашылық ағынды суларында нитраттар мен фосфаттар өте көп. 

Бұл  жабық  су  қоймаларын  тыңайтқыш  заттармен  қанықтыруға 

əкеледі жəне олардағы қарапайым микроорганизмдердің (көбіне-

се балдырлардың) көбеюіне əкеледі, бұл эвтрофикация процесіне, 

яғни қатты батпақтануға əкеліп соқтырады [8]. 

Қазақстан Орталық Азиядағы ең ірі мемлекет болып табылға-

нымен,  су  ресурстарымен  қамтамасыз  етілуі  бойынша  ең  қиын 

жағдайға тап болып отыр. Бұл факторларға жоғарыда аталғандар-

мен қатар, келесілерді де жатқызуға болады: кеңес өкіметі кезінде 

республикада су қоры 10 млн га суару үшін жеткілікті болар еді, 

бірақ іс жүзінде 50-60 млн га су артық қолданылды; кеңес заманын-

да мақта алқаптарын суару үшін өзендерді варварлық пайдалану 

орын алды (бұл судың азайып ластануына əкелді); тəуелсіздіктің 

алғашқы жылдары өзендердегі судың көп бөлігі құмға кетті, өйт-

кені суару арналары күшейтілмеген-ді. Арал теңізі де жоғалып ба-

рады, бұл əлемдегі ең ірі төртінші көл болатын. Оның ауданы бой-

ынша төртінші бөлігі жəне көлемі бойынша оныншы бөлігі ғана 

қалды. Қазір бұл екі таяз су қоймасы ғана. Мұның себебі – Сыр-

дария мен Əмудария суларының қысқаруы. Арал теңізінің эколо-

гиялық проблемасының басқа да көптеген салдары бар. Мысалы 

судағы  тұз  концентрациясы  14  есе  өсті.  Суда  тұздың  ғана  емес, 

сонымен  бірге  ұрықтандырылған  ауылшаруашылық  жерлерінен 

өзендерге ағып жатқан улы заттардың концентрациясы да артты. 

Бұл көлдегі балық аулауды да жойды [9]. 

31

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: