-cурет.  Адам қан топтарына байланысты қан құю сызбанұсқасы 227

227
Сонымен қатар, қан топтарының тұқым қуалауын медици-
нада əкелік, шешелік міндеттерді анықтауда, сот-сараптамалық 
жұмыстарында да кеңінен пайдаланады. Төмендегі кестеде ата-
аналарының қан топтары негізінде балада мүмкін болатын қан топ-
тары көрсетілген (24 кесте).
24-кесте
Қан топтарының тұқым қуалауының кестесі
Ата-ана
Бала 
Əке
Шеше 
Мүмкін 
Мүмкін емес
Топ Генотип Топ Генотип 
І
I
o
I
o
I
I
o
I
o
I
II,III жəне IV
І
I
o
I
o
II
I
A
I
o
I жəне II
III жəне IV
І
I
o
I
o
III
I
B
I
o
I жəне III
II жəне IV
І
I
o
I
o
IV
I
A
I
B
II жəне III
I жəне IV
ІІ
I
A
I
o
II
I
A
I
o
I жəне II
III жəне IV
ІІ
I
A
I
o
III
I
B
I
o
I,II,III жəне IV
ІІ
I
A
I
o
IV
I
A
I
B
II,III жəне IV
I
ІІІ
I
B
I
o
I
I
o
I
o
I жəне III
II жəне IV
ІІІ
I
B
I
o
III
I
B
I
o
I жəне III
II жəне IV
ІV
I
A
I
B
I
I
o
I
o
II жəне III
I жəне IV
ІV
I
A
I
B
IV
I
A
I
B
II,III жəне IV
I
Адам қанының резусы оң (RҺ+) қасиетін доминантты ген 
басқарса, ал резусы теріс (rһ -) белгіні рецессивті ген анықтайды. Бұл 
белгілер Мендель заңдарына сəйкес тұқым қуалайды. Резусы теріс 
қанды резусы оң адамға ешқашан құюға болмайды, Бұл құбылысты 
1939 жылы Винер, Левии жəне Ландштейнер ашқан. Зерттеулер-
ге қарағанда еуропалық нəсілдердің 84% резусы оң гені (RҺ+), ал 
16% резусы теріс (rһ-) гені бары екені анықтаған. Негроидты типтес 
нəсілдерде жəне Австралияның байырғы, тұрақты тұрғындарының 
қанында резусы оң 100% құраса, монголоидтарда (кəрістерде, 
қытайлықтарда, жапондықтарда) 99-100% жақын болады.
Егер Rһ + гені бойынша гомозиготалы немесе гетерозиготалы ер 
адам резусы теріс (rһ -) əйел адамға үйленсе, пайда болған ұрпақтың 
резусы оң (RҺ+) болады. Резусы теріс ананың резусы оң баланың 
өсуі, ана мен бала арасында қайшылықтар тудырады. Бірінші балада 
бұл қайшылық білінбейді. Екінші баладан бастап, баланың қанында 

228
анасы арқылы өткен антигендер көбейе бастайды. Бұл табиғи іш 
тастауға, өлі тууға, тірі туылған жағдайда баланың ой-өрісі кем 
болуға əкеледі. Баланы аман сақтап қалу үшін стерильді жағдайда 
кіндік артериясы арқылы баланың денесіндегі қанды алып, ал кіндік 
венасы арқылы донорлық қан құяды.
Сонымен генетиканың тұқым қуалау заңдарын білу, мұндай 
мəселенің алдын ала жоспарлауға жəне (rһ-) анадан туған (RҺ+) 
баланың қанын толық ауыстыруға жағдай жасауға мүмкіндік туды-
рады.
Ландштейнер мен Янскийдің 1900 жылғы зерттеулері арқылы 
адам қанының эритроциттерінде аглютиногендер, яғни «желім деу-
ші» деп аталатын заттар болатыны анықталды.
Аглютиногендерді латын əріптерімен А,В деп белгілейді. 
Аглютининдерді гректің α,β əріптерімен белгілейді. А аглютиногені 
α аглютининмен жеткілікті мөлшердегі концентрацияда кездессе 
болды эритроциттер желімденеді (25-кесте).

жүктеу/скачать 4,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: