20
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Қоғамдық ғылымдар саласында білу-
дің тәсілі әлемнің қалаи� паи�да болғаны,
қалыптасқаны және нені зерттеу керегі
туралы тұжырымдарды қамтиды. Осы
тұжырымды ұстанатын әлеуметтанушы-
лар нақты бір дәлел іздеуге тырысады:
сатылымды жақсарту, тұтынуды арттыру,
салмақ тастау, өмір сүру ұзақтығын арт-
тыру, шылымды тастау, тест нәтижесін жақсарту т.б. дәлелін тапқысы келеді.
Адамдардың бұрынғы және қазіргі ісін, ондаи� қадамға қаншалықты жиі бара-
тынын есептеи�ді (реализм, эмпиризм және позитивизм терминдерінің түсін-
дірмесін қараңыз).
Соңғы онжылдықтарда мәселеге ақ пен қара деп қана қарау күмән туды-
ра бастады. Физиктер ғаламдағы көзбен көріп, қолмен ұстауға келмеи�тін хаос
пен күрделілікті мои�ындаи�ды. Ал әлеуметтік әлемдегі ақиқат ше? Ол кімнің
ақиқатына жатады? Постпозитивизм философтары мен зерттеушілерінің көбі
танымның мұндаи� жолына күмән келтіреді, оны ашық сынаи�ды, позитивизмнің
негізгі принципіне қарсы шығады және/немесе оны қабылдамаи�ды.
Соның нәтижесінде балама эпистемология термині дүниеге келді, оны пост-
модернизм немесе постпозитивизм дүниетанымы аясында жіктеуге болады.
Танымның мұндаи� жолдары жоғарыда келтірілген нақтылықтың орнына хаос-
ты, күрделілікті, белгісіздік пен толымсыздықты, әртүрлілік пен көптүрлілікті,
бөлшектену мен әртүрлі шындықты қабылдаудан тұрады. Осындаи� таным ая-
сына кіретін түсініктерді релятивизм, әлеуметтік конструктивизм және субъ-
ективизм деп жеке қарастырамыз.
Қоғамдық ғылымдарда бұл алуан
түрлі зерттеу әдістерінің паи�да болуына
жол ашты. Мысалы, бала кездегі естелік
пен түи�сігіңіз бір-біріне түбегеи�лі қаи�-
шы келсе, бала тәрбиелеу сапасы туралы
қалаи� төрелік аи�тасыз? Қауіп-қатер тө-
ніп тұрса да, адамдардың жылдамдықты
арттыруына не себеп? Адамдар күрделі,
олардың әлеуметтік жүи�есі де, мінез-құл-
қы мен құндылығы да өте күрделі, тіпті
адамзаттың қаи�дан паи�да болғаны тура-
лы түсініктері де қым-қиғаш. Постмодерн
зерттеушілері осы күрделілікке солардың
ақиқаты тұрғысынан қарап, зерттеуге
тырысады.
Достарыңызбен бөлісу: