24
1
<
E
d
<
∞
Салыстыр-
малы
икемділік
Сұраныс
ӛсімінің
қарқыны
бағаны
томендету
карқынынан
жогары
Сұранысты
тӛмендету
қарқыны баға
ӛсімінің
қарқынынан
жоғары
E
d
=
∞
Абсолют
икемділік
Сатып алу
кӛлемі шексіз
ӛседі
Сатып алу
кӛлемі нӛлге
дейін де
түседі
Сұраныс икемділігімен қатар
баға бойынша және табыс
бойынша сұраныс икемділігін ажыратады.
Табыс бойынша Е
1
икемділік коэффициенті сатып алушылар
табысының 1%, ӛзгерісі кезінде сұраныстың қанша пайызға
ӛзгеретінін кӛрсетеді және мына формула бойынша есептеледі
мұнда I — тұтынушы табысы.
Табыс
бойынша сұраныс икемділігінің коэффициентінің
ерекшелігі, яғни ол кейбір тауарлар үшін ӛзінің
белгісін
айырбастауынан тұрады.
Егер E
I
>0 болса, онда тауарлар қалыпты болып
табылады,
яғни оларға деген сұраныс табыс ӛсімімен есептелетін болады.
Бұл ретте стандартты тауарлардың үш тобы ӛзгешеленеді
а) бірінші
қажеттіліктер
үшін
тауарлар.
Икемділік
коэффиценті 0 < E
I
<1;
б) сән-салтанат құралдары. Икемділік коэффицент E
I
>1;
ә) екінші кажеттіліктер үшін тауарлар. Икемділік
коэффициенті E
I
=1
Егер E
I
<1болса, онда тaуapлap сапасыз болады, яғни оларға
деген сұраныс табыс ӛсімінің
шамасы бойынша түседі.
Баға бойынша сұраныстың айқасқан
икемділігі басқа тауар
25
(мысалы, Ү) бағасының ӛзгерісінен байланысты бір тауарға
(мысалы, X) деген сұраныстың салыстырмалы ӛзгерісін
сипаттайды.
Сұраныстың айқасқан икемділік коэффициентін мына
формула бойынша есептейді:
Сұраныстың айқасқан икемділік коэффициентінде оң,
теріс
және нольдік мәндерінің болуы мүмкін.
Егер Е
ХҮ
> 0 болса, онда тауарлар ӛзара айырбасталатын
болып табылады, яғни Ү тауарға деген бағаның ӛсуі X тауарға
деген сұраныстың ұлғайуын тудырады.
Егер E
ХҮ
< 0 болса, онда тауарлар ӛзара толықтырылатын
болып табылады, яғни Ү тауарға деген бағаның ӛсуі X тауарға
деген сұраныстың ұлғайуын тудырады.
Егер Е
ХҮ
=0 болса, онда тауарлар тәуелсіз болады. Бұл
жағдайда бір тауарға деген бағаның ӛзгерісі басқа тауарға деген
сұранысқа әсер етпейді.
Ұсыныс икемділігінің бағасы бойынша сұраныстың ұқсас
икемділігі — бұл бағадағы пайыздық ӛзгерістің санына пайыздық
ӛзгерістің қатынасын кӛрсетуші олардың бағасындағы ӛзгеріске
жауап ретінде ұсынылатын тауарлар және кӛрсетілетін кызметтер
санының ӛзгеріс дәрежесі. Ұсыныс икемділігінің коэффициентін
есептеу әдістемесі сұраныс икемділігінің коэффициентін есептеу
әдістемесіне ұқсас:
Е
s.p
ерекшелігі мынада, онда оң мәндер болады, себебі ұсыныс
кӛлемі және
баға әрдайым бір бағытқа
жылжиды және ұсыныс
қисығында оң кӛлбеу болады. 2.7-суретте ұсыныс қисынының
конфигурациясы берілген: икемділікті,
икемділіксіз және
бірыңғай икемділікті.
Неғұрлым түзу S қисығы үлкен
икемділікте болады. Егер E
S
> 1 болса, онда ұсыныс икемділікті,
Е
S
<1 кезінде ұсыныс икемділіксіз.
26
2.7-сурет - Ұсыныстар қисығының конфигурациясы:
икемділікті, икемділіксіз және бірыңғай икемділікті
Ұсыныс
икемділігі
қарастырылған
түрлермен
қатар
ерекшеленеді: нольдік және шексіз. Сұраныс икемділігінің
коэффициенті 2.8-суреттегі сияқты ұсыныс қисығы вертикаль
болғанда, нольге тең болады.
Бұл жағдайда ұсыныс толық
икемділіксіз деп айтады. Ұсыныс икемділігі 2.8-суреттегі S
2
сияқты ұсыныс қисығы горизонталь болғанда, шексіз болады.
Осы жағдайда ұсыныс қисығы толық икемділікті болып
табылады.
2.8-сурет - Толық икемділікті және толық икемділіксіз
ұсыныстар графигі