Келесі ұғымдардың мәнін түсіндіріңіз: 1) адамды тәрбиелеу; 2) тұлғаны тәрбиелеу; 3) тұлғаны әлеуметтендіру; 4) педагогикалық процесс.

Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі 
№ Сұрақтар/тапсырма 
Балл 
Жинаған 
балл 
1 
«Педагогикалық технология», «тәрбие технологиясы» 
ұғымдарының ерекшеліктерін ашыңыз
 
35 
2 
Келесі ұғымдардың мәнін түсіндіріңіз: 
1) адамды тәрбиелеу;
2) тұлғаны тәрбиелеу; 
3) тұлғаны әлеуметтендіру;
4) педагогикалық процесс.
(Кесте арқылы көрсетіңіз)
 
35 
3 
Индивид - тұлға - даралық ұғымдарының көлемдік және 
мазмұндық айырмашылықтарын талдаңыз 
30 
1)
Бүгінде педагогикада технология ұғымы үш жерде қолданылуда. 
• Қазір кейбір әдебиеттерде әдістемені немесе оқытуды ұйымдастыру 
түрлерін технология дейді. 
• нақты педагогикалық жүйені технология дейді. (В.В.Давыдов 
технологиясы, дамыта оқыту технологиялары, т.б.) 
• Қасиеттері белгілі өнім алу үшін қолданылатын әдіс-тәсілдердің жиынтығы 
және жүйесі технология деп аталады. 
Технологиянық бірінші анықтамасы педагогикаға ешқандай жаңалық 
енгізбейді. Екінші анықтамада бір сөз екінші сөзбен алмастырылған. Бұрын 
В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин, Л.В.Зан-ков, т.б. әдістемесі десе, қазір 
технологиясы дейді. 
Екінші анықтамада "технология" ұғымы өндіріс саласынан педагогикаға 
алғаш енген кездегі мағынасын жоғалтады. 
Сондықтан үшінші анықтама дұрыс, себебі ол өндірістік технология 
ұғымынажақын. Технология дегеніміз - өндірістік процесті және оның 
тәсілдерін ғылыми тұрғыдан суреттеу. Технологияны педагогикада қолдану 
шекарасы бар, себебі технологияның нақты мақсаты болады. Білім беруде 
мақсат қою мүмкін бе? "Білім - оқыту мен тәрбие" - деген анықтамаға 
сүйенсек, онда мүмкін емес. Оқыту мақсаты - оқушыны болашақтағы 
мамандығына керекті іс-әрекет тәсілдеріне үйрету. Оқушының оқу 
материалын қалай меңгергенін оңай тексеруге болады. Олай болса оқытуда 
технологияны қолдану әбден мүмкін. 
Тәрбиеде жағдай басқаша. Бұл салада технологиялық жоба арқылы керекті 
қасиеттерді алу мүмкін емес деген пікірлер бар. Себебі адамға неше түрлі 
жағдайлар әсер етеді. Сонымен тәрбие процесінде бір сапаны 

қалыптастыруды мақсат етіп, оның тех-нологиясын жасау мүмкін емес. Ол 
технологияны тексеретін нақты құралдар жоқ.
Тәрбие технологиясы 
Жасөспірімдердің білімі қалыпты болса да тәрбиесі жеткіліксіз болуының 
қоғамға тигізер кесірі мол. Қоғам өркендеп, заман көркейгенмен жаны азған, 
тілден, діннен безген, арбау мен алдау, кісі өлтіру мен ұрлық, әділетсіздік пен 
қайырымсыздық сияқты келеңсіз жағдайлардың кездесуі - ата-ана, мектеп, 
жұртшылық тарапынан тәрбиенің кеміс түсіп жатқанының айғағы. 
Сондықтан қазіргі таңда мектептің алдында тұрған өзекті мәселелердің бірі - 
білім берумен қатар тәрбие жүйесін жетілдіру. Жалпы білімді ізгілендіре 
отырып, тәрбие беру жолдары қандай? Тәрбие беру жолдарын қалай 
жетілдіруге болады? Міне, педагог қауымды ойландырып отырған осындай 
мәселелер Ш.Жексенбаев атындағы орта жалпы білім беретін мектеп-
балабақшасында төмендегідей жолдармен шешімін табуда. 
Мектептегі тәрбие жүйесі Қазақстан Республикәсындағы білім беру 
мекемелерінің 2006-2011 жылдарға арналған тәрбие жұмысының кешенді 
бағдарламасына негізделіп құрылған. 
Тәрбие мәртебесін көтеруді көздейтін бағдарлама мектептің алдына 
жүктейтін міндеттерді, мақсатын, ұстанымдарды өзінің айқындығымен, 
нақтылығымен жандандыра түседі. 
Тәрбиенің негізгі мақсаты - жеке тұлғаны дамытудағы толыққанды, 
парасатты, дені сау, ұлттық сана сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, 
мәдениетті, ар-ожданы мол, еңбекқор, іскер азаматтың бейнесін 
қалыптастыру. Мектепте осы негізде тәрбие жұмысын жүзеге асыратын 
диагностикалық талдау жасалынып, жоспар жасалды және оны жүзеге 
асыратын тәрбие орталықтары құрылды. 
2) 
адамды 
тәрбиелеу
тұлғаны тәрбиелеу
тұлғаны әлеуметтендіру
педагогикалық 
процесс
Жеке 
адамның 
қалыптас
уы - 
күрделі, 
ағзаның 
өсуі мен 
жетілуін, 
стихиялы 
әсерлерді, 
мақсатты, 
ұйымдасқ
ан 
Еліміздің болашағы-
ұрпақ тәрбиесінде, еліміз 
егемендік алып,өз алдына 
отау тігіп өзінің ішкі-
сыртқы саясатын өзі 
шешетін болды. Бүгінде 
баршаның міндеті-әдет-
ғұрпымызды, салт-
дәстүрімізді жандандырып, 
ұлттық сана-сезімі жоғары 
тәрбиелі ұрпақты өсіру.
•
Жеке тұлғаны 
әлеуметтендіру 
(лат.қоғамдық)-
әлеуметтік құндылықтар 
мен әлеуметтік 
нормалары меңгеру 
негізінде жеке тұлғанын 
қоғамдағы әрекетке 
қабілеттілігін 
қалыптастыру.Әлеуметте
ндіру –әлеуметтік 
ақиқатты жеке тұлғаның 
меңгереді,әлеуметтік 
Педагогикалы
қ процесс — 
бұл «мұғалiм-
оқушылар» 
жүйесiнiң 
үздiксiз 
қызметi, ол 
осы жүйе 
жағдайының 
алмасуынан 
көрiнедi. 
Бұндай 
мүмкiншiлiк 

тәрбиені 
қамтитын 
қарама-
қайшылы
қты 
процесс. 
Жеке 
адамның 
қалыптас
уы өмірге 
келген 
сәтінен 
басталады
, 
жеткінше
к және 
жасөспірі
м шақта 
жедел 
жүреді, 
ересек 
шақта 
өзінің 
біршама 
аяқталу 
кезеңіне 
жетеді. 
Сондай-
ақ жеке 
адамның 
дамуы 
деген 
ұғымды 
анықталы
қ. 
Даму 
ұғымына 
ағзаның 
өсуі мен 
пісіп 
жетілу 
процесін 
жатқызад
ы. Бұл 
процестер 
психикал
ық 
дамумен 
өзара 
тығыз 
байланыс
та өтеді, 
Қазақ ағартушысы
М.Жұмабаев «...Әрбір 
ұлттың баласы өз ұлтының 
арасында өз ұлты үшін 
қызмет қылатын 
болғандықтан,тәрбиеші 
баланы сол ұлт 
тәрбиесімен тәрбие қылуға 
міндетті» деген.Жас 
ұрпаққа саналы тәрбие 
және сапалы білім беру 
деңгейі ең алдымен 
мұғалімнің 
даярлығына,оның іс-
тәжірибесінің қалыптасып 
шыңдалуына байланысты.
Мұғалім-баланың 
жеке тұлғасын 
қалыптастырушы,маңызды 
тәлім-тәрбие өнегесінің 
бастаушысы,жарқын 
үлгісі,бала қиялын 
самғатып,арманын көкке 
ұсындырушы басты 
тұлға.Бүгінгі жас өркеннің 
ертеңгі әлеуметтік –саяси 
қоғам мүшесі ретінде 
қалыптасуында тәлім-
тәрбиенің маңызы зор 
екендігі белгілі.Ендеше 
қоғамдағы қол жеткен 
тәрбиелік жақсы дәстүр 
атаулыны пайдаланып,биік 
адамгершілік қасиеттерге 
баулу,тәрбиелеу-
мұғалімнің басты 
міндеті.Мұғалім жан-
жақты жетілген 
білімді,әдістемелік 
шығармашы- 
лық шеберлік 
иесі,халықтық дәстүр,әдет-
ғұрып пен салт-
сана ерекшеліктерін әлеу
мет- тік қарым-қатынастар 
рольдерді орындау 
тәсілдерді мен қоғамдық 
мінез-құлық дағдыларын 
игереді.Әлеуметтендіру 
жеке тұлғаға қоғамда тең 
құқылы мүше санатында 
болуына мүмкіндік 
берді.Әлеуметтендіру 
жеке тұлғаны жан-жақты 
қалыптастыу жеткіншек 
ұрпақты оқыту мен 
тәрбиелеу процесінде 
белгілі бір тәртіпке 
келтіріп жинақталған 
қажетті ғылыми 
білімдерді дағды-
іскерліктерді,біліктілікті 
рухани байлықтарды 
мүдделерді мен салт- 
дәстүрлерді әлеуметтік
рөлдер жүйесіне 
қосу.Жастарды 
әлеуметтендіру процесі, 
академик И.С.Конның з
ерттеуінше 11-12-23-25 
жас аралығын 
қамтиды.Бұл кезең 
бозбаланың яғни 
балалық балалықпен 
жігіттің екі 
аралығындағы 
әлеуметтендіру кезеңіне 
жатқызылады.Бозбалалы
қ шақ осы сөздің 
биологиялық 
мағынасында алып 
қарағанда жас азаматтын 
жыныстық жағын пісіп-
жетілуі. Бұл 
жастағылардың негізгі 
іс-әрекеті –оқу. 
•
қарым-
қатынастарды 
түсiну мен 
оны дұрыс 
шешетiн 
қажеттi 
жағдай 
жасауға 
бағытталған, 
ол осы 
нақтылы 
процесстiң 
қозғаушы 
күшi болады. 
Педагогикалы
қ процестiң 
қозғаушы 
күштерiн бiлу 
мұғалiмге 
оның белгiлi 
бағытта 
дамуына 
қоғамның 
әлеуметтiк 
заңдылығына 
байланысты 
жеке түлғаға 
қажеттi 
қасиеттердi 
қалыптастыру
ға әсер 
етедi.Оқушыл
ардың 
қоғамдық 
өмiрге 
қатынасу 
тәжiрибесiн 
қалыптастыру
, 
педагогикаля
қ процестiң 
оқудан тiс 
өрiсiнде iс-
әрекеттермен 
сан алуан 
түрлерiн 
меңгеру сол 
мектептiң 
барлық 
оқушылардың 
өзара әрекетiн 
және ұстаздар 

оған 
ықпал 
жасайды, 
бірақ 
адамның 
жеке адам 
ретінде 
қалыптас
уын 
белгілеп 
бере 
алмайды. 
Жеке 
адамның 
дамуы - 
бұл оның 
рухани 
өсуінің, 
жетілуіні
ң процесі 
жеке адам 
үшін 
елеулі 
болып 
табылаты
н барлық 
сфералард
ы іс-
әрекетте, 
өзін 
қоршаған 
құбылыст
арға, 
адамдарға 
деген 
қарым-
қатынасқа
, 
танымдық 
процестер
інде 
болатын 
сапалық 
өзгерістер 
процесі.
түрлерін кәсіби түрде 
меңгеруі тиіс. Әсіресесе 
осы кәсіби білік дағ- 
дыларын шыңдауы оның 
ұстаздық тәжірибе 
жинақтауының ең басты 
алғы шарты болып 
табылады.
тарапынан 
басшылықты 
талап етедi, 
осыдан барып 
мектеп үшiн 
макро жүйе 
«мектеп 
ұстаздары – 
оқушылар 
коллективi» 
пайда болады, 
қоғам бұл 
жүйеге 
қатысты мета 
жүйе ретiнде 
көредi. 
Яғни 
ңұстаздар мен 
оқушыларң 
(жағдайының 
өзгеруi) 
жүйесiнiң 
қызметi 
педагогикалы
қ процесс 
болады. 
Педагогикалы
қ процесс 
дегенiмiз 
оқушылардың 
мәдени 
байлықтарды 
меңгеруге 
және оларды 
еңбекке және 
қоғамдық 
өмiрге 
дайындаудағ
ы бiрлескен 
iс-әрекеттер, 
бұл 
ұстаздардың 
белсеңдi 
араласуымен 
және 
басшылығым
ен жүзеге 
асады. 
Педагогикалы
қ процесстiң 
бөлiктерi 

өзара 
әрекеттер 
барысында 
өзiн 
көрсетедi. 
Бөлiктердiң 
ерекшелiктерi
н 
педагогикалы
қ процесстiң 
заңдылықтар
ын тану 
барысында 
түсiнiктi бола 
түседi. 
Басқаша 
айтқанда, 
педагогикалы
қ процесс 
туралы 
ұғымды 
жүйелi 
қалыптастыру 
оның 
заңдылықтар
ын бiлумен 
тығыз 
байланысты.