III. Шылаулар
ҚОСЫМША. ҚОСАЛҚЫ. ҮСТЕУ. ЖАЛҒАУ. ЖАЛҒАУЫШ
Бұрынғы грамматикалардан жаңа грамматиканың бір айырмашылық жері –
бірқатар терминдерінде. Бірде бұрынғы терминдердің орнына басқа, жаңа термин
алынған. Бірде бұрынғы терминдерді бұрынғы өз мағынасында емес, басқа
мағынада қолданған. Енді бірде бұрынғы терминнің орнына емес, жаңа ұғымдарды
айтатын жаңа терминдер пайда болған.
Қане, неліктен бұлай болды?
Бұрынғы жұрнақ деген терминнің орнына үстеу деген термин алынған.
Бұрынғы үстеу деген термин, бұрынғы өз мағынасында емес, басқа мағынада,
бұрынғыша айтқанда, жұрнақ мағынасында алынған. Онан кейін, бұрынғы қосалқы
дейтін терминді бұрынғы өз мағынасында қолдана отырып, оның үстіне, бұрын
қосалқы қатарына қосылмайтын бірқатар сөздерді де енді қосалқы деп атандырған.
Онысын, бұрынғы граматикаларда жоқ
дәйек қосалқы, аяқ қосалқы
деген
таптастырулар пайда болған. Сонымен қатар, бұрынғы бірде
демеу
, бірде
жалғаулық
, бірде
үстеу
қатарына қосылып жүрген бірқатар сөздер жаңадан
жалғауыш, үстеуіш
атанған. Бұлайша «өзгерту» неге керек болды? Мұның
бұрынғыдан нендей артықшылығы бар? Осыған келелік.
1. Үстеу
. Бұрын «Тіл құралда» үстеу атанып, онан кейінгі грамматикаларда
бірде ұшырап, бірде ұшырамайтын сөз таптарын байқап қарасақ, бір сөз табына
сыйысатын нәрселер емес екен. Мысалы, анау
айқындауыш
мүшелер
мәселесінде
айтылып кеткен,
«жақсы»,
«екі»
сияқты сөздерді бір жерде бір сөз табына, екінші
жерде екінші сөз табына қосқандықтан бұлар бір қатар орында
үстеу
деп те
аталған. Бұрын
«жақсы бала»
дегендегі
«жақсыны»
сын есім деп,
«екі бала»
дегендегі
«екіні»
сан есім деп тұрып,
«жақсы келдің»
,
«екі келдің»
дегендегі
«жақсы»
мен
«екіні»
Достарыңызбен бөлісу: |
