ие
»,
«
мүлік
» ұғымдарының пайда болуынан. Әуелі көзқарасымызды тұрмыс өзгерткен
бұрынғы сөзге жаңа мағына теліген. Әрине мұның да кері әсері бар – ол өрлемелі
әсер. Аналық дәуірде женский род, аталық дәуірде мужской род пайда болған
(Пайыз).
Пайыздың кітабы
дегенде оның иелік мағынасы да, мүліктік мағынасы да
бар дегенді түсінеміз.
Себебі: меншік тұрмысты жақында ғана басымыздан өткеріп бара
жатқандығымыздан. Бұл екі сөздің бірі – «производитель», енді біреуі – «продукт»
мағынасында екендігін ұмытқанбыз. Себебі, ол мағынаны соңғы иелік мағына
басып озған. Сөйтіп ескі формаға жаңа мағына беру жолымен де тіл өрлеп
отырған.
Тіл идеологияның бірі; сондықтан оның сөздігі бұрын туған болады да, талай
мағынаны ішіне алып отырады. Тілдің грамматикасы өте жай өзгереді.
Сөз – мағына
. Мағынаның қалай өсетіндігін айттық.
Функциональная семантика
(
Атқаратын қызметіне қарап затқа ат тағылады
)
Құбылыс көп және олар әр түрлі; бір халық оның, бір заттың бір сипатын
біліп, екінші жағын білмейді; мұның үстіне біреуін көп, екіншісін аз біледі. Содан
келіп атауда түрлілік, көптік туады.
Тұрмыста пайдаға асқан затқа ат қойылады немесе бір зат зиянды болса,
соған ат қойылады (глобусқа не деп ат қояр еді).
Киіз үйдің түндігінен жарық түседі, терезе де жарық түсіреді. Сондықтан
Алтай елінде терезені «түндік» дейді. Орысша «перо» деген сөз «қауырсын» емес,
«қаламұшты» білдіреді. Себебі ол жазудың құралына айналған. «Косилканы»
«орақ» деуіміз де осыдан. Демек заттың аты оны атқаратын қызметіне қарай
қойылады. Академик Марр бұл құбылысты функционал семантика деп атаған (
ит,
ат, ад, ай + ақ; шырақ, шыра; кереге – стена..
.); «
да
» қосымшасы «
тағы
» сөзінен
қысқарған.
Тағы – ру, бала
деген сөз.
Бала
мен
ру
– адамдар арасындағы байланыс
болғандығы белгілі. Демек, синтаксистегі байланыс осы айтылған тарихи
байланысқа ұқсатылған (исторический обусловленный); «
Достарыңызбен бөлісу: |
