С. К. Султангазинов ҒумарбекДаукеев атындағы аэжбу «ЭСжээж» кафедрасының доценті

67 
9.3 Кабельдік желілерді пайдалану 
Кабельдік желілерді пайдалану кабельдердің және олармен байланысты 
электр жабдықтарының зақымдануының және істен шығуының алдын алу және 
болдырмау жөніндегі іс-шаралар жүйесін білдіреді. Негізгі іс-шаралар-
тексерулер, профилактикалық сынақтар және жөндеу жүйесі. 
Қуат кабельдері жалпы және арнайы мақсаттағы кабельдерге бөлінеді 
және 2,5-800 мм
2
көлденең қимасы бар бір, екі, үш және төрт өзекті 
кабельдермен шығарылады. Бақылау кабельдері 4-37 өзектердің санымен және 
0,75-10 мм
2
қимасымен жасалады. 
Кернеуі 10 кВ дейінгі кәбіл желілерінің трассаларын қарау мынадай 
мерзімдерде жүргізіледі: 
- жерге салынған кәбілдердің трассалары-жергілікті нұсқаулықтар 
бойынша, бірақ 3 айда кемінде 1 рет; 
- кернеуі 1000 В-тан жоғары желілердегі соңындағы муфталар-6 айда 1 
рет. 1000 В-қа дейінгі желілерде-жылына 1 рет; трансформаторлық үй-
жайларда, кабельдік пункттерде және қосалқы станцияларда орналасқан 
кабельдік муфталар басқа жабдықтармен бір мезгілде тексеріледі; 
- кабельдік құдықтарды жылына 2 рет тексереді. 
Қосалқы станциялардағы туннельдерді, шахталар мен арналарды 
тексеру, жергілікті нұсқаулық бойынша жүргізіледі. Су тасқыны кезінде және 
нөсерден кейін кезектен тыс тексерулер мен тексерулер жүргізіледі. 
Кабельдік трассаларын қазу немесе оларға жақын жердегі жер 
жұмыстары тек пайдаланушы ұйымның рұқсатымен жүргізіледі. Кабельдерді 
механикалық зақымданудан қорғау үшін қажетті шараларды қабылдауға 
ерекше назар аударылады. 
Кернеуі 6-10 кВкабельдік желілерін пайдалану барысында жылына 
кемінде 1 рет тұрақты токтың жоғары кернеуімен профилактикалық сынақтан 
өткізеді. Желілердегі жөндеу жұмыстарынан немесе трассалардың жанындағы 
қазбалардан кейін кезектен тыс сынақтар жүргізіледі. 
Профилактикалық сынақтар кабельдік желілердің техникалық жай-күйін 
анықтау, тораптар мен бөлшектердің жасырын ақауларын, сондай-ақ алдын алу 
жөндеулерін жүргізу және электр желілеріндегі ықтимал апаттардың алдын алу 
мақсатында оқшаулауы әлсіреген учаскелер мен орындарды анықтау үшін 
жүргізіледі. 
Әрбір кабельдік желісінің өз нөмірі немесе атауы болады, олардың 
кәсіпорын аумағы бойынша трассалары әрбір 100 метр сайын, міндетті түрде 
бұрылыстарда, жалғағыш муфталардың үстінде, темір жолдармен және 
жолдармен қиылысқан кезде және т. б. пикеттермен белгіленеді. 
Әрбір кабельдік желісі үшін пайдалануға беру кезінде ЭҚҚ талаптарына 
сәйкес ең жоғары ток жүктемелері орнатылады. Бұл жүктемелер, егер учаскенің 
ұзындығы 10 метрден асса, ең нашар жылу жағдайлары бар трассаның учаскесі 
бойынша анықталады. Осы учаскелерде кабельдің қызу температурасын 
жергілікті нұсқаулықтарда белгіленген мерзімде тексереді. 

68 
Туннельдер, шахталар және каналдар ішіндегі ауа температурасы жазғы 
уақытта сыртқы ауа температурасынан 10
о
С артық аспауы тиіс. 
Кабельдік желілерді пайдалану процесінде , бірқатар себептер бойынша 
электроқшаулауының зақымдануы пайда болуына неғұрлым тән болып 
табылатындары келесі: 
- қорғасын қабығындағы жарықтар немесе тесіктер түріндегі зауыттық 
ақаулар, бірнеше қағаз таспалардың сәйкес келуі, ток өткізгіш өзектердің 
сымдарындағықылтамырлар; 
-ажырату кезіндегі ток өткізгіш талсымдар оқшауламасының сынуы, 
жалғағыш қысқыштардың нашар дәнекерленуі және жалғаулар мен 
муфталарды монтаждау кезіндегі басқа да ақаулар; 
- бұрыштардағы тік бүгілістер, сынықтар, майысулар, монтаждау 
ақауларының нәтижесінде кабельді бұрау; 
- кабельдік трассаларын шала-пұла қазбалау нәтижесінде пайда болатын 
тесілулер және майысулар; 
- кезбе токтардың әсерінен немесе топырақтың химиялық құрамынан 
туындаған, қорғасын қабықшасының коррозиясы; 
- өткізгіштердің электр оқшаулауының қызып кетуі немесе ескіруі. 
Сонымен қатар, қысқа тұйықталу, ығысу және топырақтың жауын-
шашыны нәтижесінде кабельдің өткізгіш сымдарының үзілуі жиі кездеседі. 
Кабельдің зақымдану орнын анықтау үшін, ең алдымен, зақымдану түрі 
орнатылады және осыған байланысты тиісті өлшеу әдісі таңдалады. Төмен 
кернеулі кабельдік желілерде зақымдану сипатын анықтау мегаомметрдің 
көмегімен жүзеге асырылады, ол жерге қатысты және әрбір жұп арасындағы 
кабель желісінің әрбір ток өткізгіш өзегінің оқшаулау кедергісін өлшейді. Ток 
өткізгіш өзектердің тұтастығын анықтау кезінде қысқа тұйықталу кабелінің бір 
ұшынан мегаомметр алдын ала орнатылады. 
Жоғары кернеулі кабельдік желілеріндегі зақымдану сипаты әрбір 
талсымды (жерлендірумен және қалғандарын жерлендірмей) АИИ-70 типті 
қондырғыдан кернеуді баяу көтерумен сынауға дейін тұрақты токпен кезекпен 
сынау жолымен анықталады [3]. 
Кабельдік желілерде зақымдану орнын табудың барлық ұсынылған 
әдістері екі топқа бөлінеді – салыстырмалы және абсолютті. Салыстырмалы 
әдістер өлшеу орнынан тікелей кәбіл желісінің трассасындағы зақымдану 
орнына дейінгі қашықтықты шамамен анықтауға мүмкіндік береді (әдетте 
алшақтық 5 – 20 метр, бұл). Бірақ зақымдануды жою үшін абсолютті, дәлірек 
әдіспен қазба орнын нақтылау қажет (жолдағы сәйкессіздік 1 метрден аспауы 
керек). 
Іс жүзінде қуат кабельдеріндегі зақымдану орнын анықтаудың келесі 
әдістері кеңінен қолданылады: 
- абсолютті, индукциялық және акустикалық әдістері; 
- салыстырмалы, оның ішінде импульстік, циклдік, тербелмелі разряд 
және сыйымдылық әдістері. 

69 
Бұл әдістер арнайы кенотрон-газотрон қондырғысымен кабель желісінің 
зақымдалған жерін алдын-ала күйдіргеннен кейін жақсы нәтиже береді. Бұл 
жағдайда жану режимі индукциялық әдісті одан әрі қолдану үшін минималды 
кедергіге немесе акустикалық әдіс үшін үлкен кедергіге тағайындалады. 
Өтпелі кедергісі 50 Ом-нан аз кабель зақымдалған жағдайда 
индукциялық әдіс қолданылады. Жұмыс принципі кабельдің екі сымы арқылы 
ГЗТЧ типті дыбыстық жиілік генератордың көмегімен ток өткізеді. 
Бұл генератордан зақымдану орнына дейінгі жерде жерге салынған 
кабельдің айналасында электромагниттік өрісті жасайды. Содан кейін ИП-7, 
ИП-8 немесе ПК-1 типті кабель іздегішке-күшейткішке қосылған қабылдау 
антеннасының көмегімен (өзекті магнит өткізгіште көп айналымдар бар 
катушкалар түрінде) қабылдау антеннасын кәбіл желісінің трассасы бойымен 
топырақ бетіне дейін ең аз қашықтықта ауыстырып, осы өрістің болуын 
белгілейді. Сигналдың жоғалу сәті зақымдану орнын жоғары дәлдікпен 
анықтау үшін негіз болып табылады [3]. 
Бұл әдіс акустикалық әдіспен салыстырғанда қауіпсіз, бірақ электр 
дәнекерлеу жабдықтары, электр көлігі, байланыс коммуникациялары және т.б. 
жақын жерде жұмыс істейтін электромагниттік кедергілерге айтарлықтай әсер 
етеді, кейбір жағдайларда үлкен кедергілерге байланысты, индукциялық әдіс 
қолданылмайды. 
Акустикалық әдіс кабельдің зақымдалған жерінен дыбыстық 
тербелістерді тыңдауға негізделген. Бұл тербелістер зақымдалған жерде АМП-
3м типті генератордың зақымдалған желісіне қосылған қуат беретін ұшқын 
разрядын тудырады. 
Ұшқынның ағуы пьезоэлемент негізіндегі арнайы сенсормен ұсталған 
зақымдану орнының айналасында топырақтың тербелісін тудырады. Ол 
топырақтың бетіне қайта орналастырылады, ал механикалық тербелістер 
электрлік тербелістерге айналады. Содан кейін бұл сигнал күшейтіліп, 
оператор құлаққапта тыңдалады. Сигналдың ең үлкен дыбысы зақымдану 
орнын өте жоғары дәлдікпен анықтайды. Индукциялық әдіске қарағанда бұл 
әдіс анағұрлым қолайлы, өйткені ол электромагниттік кедергілерге әрекет 
етпейді [3]. 
Импульстік, салыстырмалы әдіс, электрлік импульстің зақымдалған 
сызығына жіберуге және осы импульстің берілу моменті мен шағылысқан 
сигналдың келу моменті арасындағы уақыт аралығын өлшеуге негізделген. Бұл 
әдіс ИКЛ-4 және ИКЛ-5 сияқты құрылғылардың көмегімен жүзеге асырылады, 
олардың негізгі блоктары импульстік генератор және электронды сәулелік 
осциллограф болып табылады. 
Жалпы, шағылысқан импульстің түрі бойынша осциллограмма түрінде 
зақымдану орнына дейінгі қашықтықты және гетерогенділіктің сипаттамасын 
бағалауға болады. Жоғары қарай шығару толқын кедергісінің жоғарылауын 
көрсетеді (үзіліс, муфталардың болуы, өзектің кіші қимасы бар аймаққа өту). 
Төмен түсу толқын кедергісінің төмендеуін көрсетеді (қысқа тұйықталу, ағып 
кету немесе ылғалдың түсуі, тамырдың үлкен қимасына өту). Әдіс кең таралған, 

70 
салыстырмалы түрде қарапайым, ақпараттық, бірақ зақымдану орнын 
анықтаудың төмен дәлдігі одан кейін нақты абсолютті әдістерді қолдануды 
қамтиды [3]. 
Зақымдану орнын цикл, сыйымдылық және тербелмелі разряд ретінде 
анықтаудың басқа салыстырмалы әдістерінің дәлдігі азырақ, аз таралған және 
әдебиетте оқуға ұсынылады [3]. 
Кабельдік желісінің бүлінген жерін дәл анықтағаннан кейін жер 
жұмыстарын жүргізу ережелеріне сәйкес кәбілді ашуға кіріседі. Жерден 
босатылған кабель мен зақымдалған жерді мұқият тазалап, таза жерге, мысалы, 
одан әрі жұмыс істеу үшін ағаштан орнату керек. Зақымдалған жердің негізгі 
айқын белгілері-күйдірілген джуттың иісі( кабель жабыны), топырақтың 
гетерогенділігі 
және 
қараңғылануы, 
кабельдің 
жергілікті 
ісінуі, 
мембраналардағы тесіктер мен жарықтар және т. б. 
Кабельдің зақымдануын жойғаннан кейін және траншеяны толтырмай 
тұрып, 2500 В кернеуге мегаомметрмен оқшаулау кедергісін өлшеу жүргізіледі, 
кернеуі 1000 В дейінгі күш беретін кабелдердің оқшаулау кедергісі 0,5 МОм 
төмен болмауы тиіс, ал кернеуі 1000 В жоғары кәбілдерде кедергі мәндері 
нормаланбайды [11]. 
Кернеуі 1000 В-тан жоғары күштік кәбілдер үшін ЭҚҚ талаптарына 
сәйкес және кабелдің конструкциясына байланысты түзетілген токтың жоғары 
кернеуімен сынақтар жүргізіледі [3]. 
Тексеру мен сынақтан өткен кабельдік желісі жасырын жұмыстар актісі 
жасалғаннан және орды көмгеннен кейін жұмысқа қосылады. 

жүктеу/скачать 0,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: