С ы р т қ ы ү р ы қ ц а б а т ы
немесе
э к т о д е р м а
тері эктодермасына
бастама береді, одан тері эпителиі (жабын тін) немесе эпидермис және
оның туындылары - шаш, тырнақ, май, тері және сүт бездері; шырышты
қабықтың жабын эпителиінің бөлігі мен ауыз қуысының бездері; тіс
эмалі; артқы тесіктің көпқабатты эпителиі; зәр шығаратын және ұрық
шығаратын жолдардың эпителиі дамиды.
Нейроэктодермадан орталық және шеткі нерв жүйесінің барлық
бөліктері және ересек адамда нерв жүйесі мен сезім органдарының
құрамына енетін түрлі қосалқы эпендималық элементтер (мысалы,
көздің нұрлы қабығының жиырылғыш элементтері, пигментті эпителий
т.б.) дамиды.
Іьи кі ү р ы қ қ а б а т ы
немесе
э н т о д е р м а
біртекті емес; оның
алдыңғы бөлігі энтодерма құрамына екінші рет қайталай енетін және
хорданың алдыңғы табақшасын түзетін эктодермадан, ал барлық қалған
бөлігі ішек энтодермасынан түрады.
Хорданың алдыңғы табақшасынан ауа жүретін жолдар мен өкпе
эпителиі, ауыз қуысы мен жұтқыншақтың шырышты қабығының едәуір
бөлігі, гипофиздің, қалқанша маңы бездердің, қалқанша бездің тіндері,
сондай-ақ өңештің жабын эпителиі мен бездері дамиды.
Ортаңғы ұрық қабаты немесе мезодерма, алғашқы кезде хордадан
оңға және солға қарай метамерлі орналасқан арқа сегменттерінен
немесе сомиттерден
{ s o m a ,
грекше - дене) тұрады, олар сегменттік
аяқшалардың (нефротомдардың) көмегімен мезодерманың спланхно-
томдар немесе бүйір табақшалар деп аталған
{ s p la n c h n a ,
грекше - ішкі
ағзалар немесе ішек-қарын, өкпе-бауыр) вентралды сегменттелмеген
бөлімдерімен байланысқан. ¥рықтың ұзындығы 11 мм-ге жеткенде
дамудың бесінші аптасында сомиттердің ең көп мөлшері 43-44 жұп
болады.
Алғашқы екеуінен басқа әрбір сомит үш бөлікке жіктеледі:
1)
терінің дәнекер тінінің мезенхималық бөлігін құрайтын дорсо-
латералды - дерматом; 2) қаңқаның шеміршек және сүйек тіндеріне
бастама беретін медиовентралды - склеротом (
s c l e r o s
, грекше - қатты)
және 3) дерматом мен склеротомның арасында орналасқан және қаңқа
бұлшықетінің бастамасы болып табылатын бөлік - миотом (
Достарыңызбен бөлісу: 
