Т. Н. Ер ме ко ва, Г. Б. Тоқтыбаева, Н.Ә. Дүсіпова 10 ар ма н

29
етіп жұм сай алдық па?» дегенге саяды. Сонымен, сөз мә де-
ниеті – әдеби тілдің грамматикалық, лексикалық, сти лис-
ти калық, орфо эпиялық, орфографиялық нормаларын мең-
геру, сонымен бір ге бейнелеуіш, көріктеуіш амал-тәсіл дер ді 
қарым-қатынас жа саудың мақсаты мен мазмұнына сай қол-
дана білу.
Дұрыс сөйлеп, дұрыс жаза білуге дағдыланған, әдеби тіл 
нормасына төселген адамның сөйлеген сөзі де, жазғаны да ке-
дір- бұдырсыз жатық шығып жатады. Тіл амалдарын дұрыс 
қол да нып, әдеби тіл нормасын сақтап, одан жөнсіз ауытқы-
мау ды сөз жатықтығы деп түсінуге болады. Тіл амал-тәсіл де-
рін дұрыс жұмсауға, сөз жатықтығына ғана қанағат етіп қою 
жет кіліксіз. Сөйлеушінің сөзі әдеби тілдің нормасына сай дұ-
рыс жұмсалуы және «тілге жеңіл, жүрекке жылы тиетін дей», 
ой мен сезімді дәл жеткізе алатындай әсерлі болуы да қа жет. 
Тілде толып жатқан амал-тәсілдер бар. Солардың ішінен аса 
қа жеттісін талғап ала білу арқылы ой мен сезім ді дәлме-дәл 
жеткізе білу шеберлігі – сөз мәдениетінің биік шыңы. Мұн дай 
шеберлік, ең алдымен, тіл амалдарын әдеби тіл нормасы на 
сай дұрыс қолданудан, сөз жатықтығынан басталады. Сондай 
қасиетке ие болғанда ғана сөйлеуші, жазу шы сөз бай лығы, 
сөз тазалығы, сөз дәлдігі, сөз әсерлілігі тә різді сапа лармен 
тыңдаушысын я оқушысын баурап ала ды.
(Н.Уәли)
ІІ
Қазақтың қарапайым қарым-қатынас түрлерінен бастап 
барша болмысына дейін айқын көрініс тауып отыратын нәр-
се бар. Ол – сұхбаттасқан адамның жан дүниесін тануға деген 
құлшыныс, сырласының жүрек түкпіріндегі мұң-сыры на ор-
тақтасуға деген бейімділік.
Халқымыздың қарттықты құрметтейтін, жастықты үкі-
лей тін, қайырымдылықты қастерлейтін игі дәстүрі және ба-
лаға мейірім, атаға қамқорлық, ағаға ізет, ініге ілтипатты 
кие тұтатын рухани өміршеңдігі – осының бәрі әдепті лік тің, 
мә дениет тің басты көрінісі емес пе?
Халқымыз анасын ардақтаған, қызын аяла ған, жақ сы сөз 
айтып, көңілін тасытпаса, қатты сөйлеп жасыт паған.
Қазақ – жан баласын жатсынбайтын, өзгенің түсінік-па-
йы мына түсіністікпен қарайтын ел.

жүктеу/скачать 7,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: