Қазақстан республикасының білім жəне ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 1,44 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 9-дəріс. Ақпаратты-өлшеуіш жəне коммуникациялық жүйелер.
| Бақылау сұрақтары:
1. Қарапайым есте сақтау құрылғысы қалай орналасқан? 2. Есте сақтау құрылғысынан деректер қалай оқылады? 3. Микропроцессор қандай функцияларды орындайды? 4. Микропроцессордың құрылымын келтіріңіз? 5. Нейрокомпьютерлердің пайда болуына не себеп болды? 9-дəріс. Ақпаратты-өлшеуіш жəне коммуникациялық жүйелер. Жоғарыда көрсетілгендей, микропроцессормен басқарылатын техникалық құралдардары бар машиналардың маңызды жəне құрамдас бөліктеріне ақпаратты беруге ақпаратты-өлшеуіш жүйелер жəне коммуникациондық жүйелер жатады. 9.1 Ақпаратты-өлшеуіш жүйелер Ақпаратты-өлшеуіш жүйесі бергіштен (сенсорлар), техникалық көру жүйесінен жəне сигналдарды келістіру интерфейс құрылғыларынан тұрады. Функционалдық мүмкіндіктеріне қарай бергіштер аналогтық, сандық жəне бинарлық болып бөлінеді (9.1-сурет). Сандық бергіштер дискретті сигналдар тізбегін генерациялайды. Бинарлық бергіштер «қосылу»/«өшуге» сəйкес тек екі деңгейдегі сигналдарды шығарады. Тағайындалуы бойынша бергіштер ішкі жəне сыртқы жағдай бергіштері болып бөлінеді. Техникалық басқару процессінің көрсеткіштерін өлшеу жəне бақылау үшін ішкі жағдай бергіштері қолданылады. Бұл бергіштерге мысалы, Мж/еРЖ орындаушы құрылғының қозғалысын басқаратын, орын жəне қозғалыс бергіштері жатады. Сонымен қатар ішкі жағдай бергіштеріне қысымның байланыс бергіштері (тактильді бергіштер), мысалы, роботта тікелей жұмыс органында орнатылған күштікмомент бергіштері жатады. Қозғалыс жəне орын бергіштері мысалына потенциометрлер, тахометрлер жатады. Потенциометр – механикалық орын ауыстыруды айнымалы немесе тұрақты тоқ кедергісіне түрлендіретін бергіш. Тахометр қозғалыс жылдамдығын анықтауға мүмкіндік береді, мысалы МҚМ шығыс білігінің жылдамдығын анықтауға. Бақылаулық бергіштер температура, қысым, акселерометр датчиктері жəне т.с.с. болуы мүмкін. Осы бергіштер көмегімен мехатрондық жүйенің ішкі жəне сыртқы жағдайы туралы қауіпті ақпаратты бергенде авариялық бұғаттау (блокировка) жасалады. Сыртқы бергіштер жүйенің сыртқы жағдайы туралы ақпаратты алу үшін қолданылады. Бұл бергіштер визуалды жəне локациондық жүйелерді құрайды. Визуалды жүйеге техникалық көру жүйесі жатады (ТКЖ). Көру ақпаратын алу үшін əдетте жасанды көрудің монокулярлы жəне бинокулярлы құрылғылары пайдаланылады. 9.1-сурет. Бергіштердің жіктелуі Локациондық бергіштер сыртқы орта обьектісіне дейінгі арақашықтықты өлшеуде, кедергілерді айналып өту жəне навигация үшін, обьектінің түрі мен орнын орнату үшін пайдаланылады. Жұмыс істеу принципіне байланысты локациондық құрылғыларды ультрадыбыстық, индукциондық, сəулелік жəне т.б. деп бөлуге болады. 9.2 Коммуникациялық жүйелер Кеңістікте ақпараттың орнын ауыстыратын техникалық құралдардың жиынтығы коммуникациялық жүйелер болып табылады. Коммуникациялық құралдар арқылы жүйенің сыртқы жəне ішкі жағдайы туралы ақпарат басқару процессорына берілген басқару сигналдары орындаушы деңгейдің басқару жүйесіне береді. Ақпаратты беру электірлік, оптикалық арна бойымен немесе радиоарна байланысы арқылы жүзеге асады. Арнаның өткізушілік қасиеті коммуникацияны бейнелейтін негізгі көрсеткіштер, яғни уақыт бірлігінде қанша ақпарат көлемін беруге болатынын көрсетеді. Өткізушілік қасиеті əдетте бит/с өлшенеді. Арнаның өткізушілік қасиеті өткізу сызығына, шу деңгейіне жəне ақпаратты кодтау əдісіне байланысты. Арнаның өткізу сызығы Гц-пен өлшенеді жəне жиілік диапазонын көрсетеді, ол белгілі максималды бəсеңсуі бар арнаны бере алады. Мысалы, телевизиондық өткізу сызығы 5.5МГц. Кедергілер (шу) ақпаратты беруде кері əсер етеді. Шу əсерін ескеретін маңызды көрсеткіш сигналдың орта қуаттың шуға қатынасы болып табылады (S/N), логарифмикалық бірлікте – децибелмен [дБ] өрнектеледі. Белгілі Шеннон формулсы бойынша арнаның өткізу қасиеті R max [бит/с] өткізу сызығымен W қатынасы келесідей анықталады: R max =W log 2 (1+S/N). Айтылып кеткендей, арнаның өткізгіштік қасиеті ақпаратты кодтау əдісіне де байланысты. Физикалық байланысты арна бойымен ақпаратты беру кезінде биттік тізбекті кодтаудың екі негізгі əдісі белгілі: жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|