Г. К. Сатыбалдиева а в т о р л а р

6.8. 
Сабақтыи 
күрылымы 
♦ 139
і
2
3
4
5
6
Зертханалык әдіс
ГІрактикалык әдіс
Ойын
Программалык оку
Сипаттама
Әңгіменін басты қызметі - окыту, үйрету, білім беру. Әңгіме- 
леу (ауызша түсіндіру) - оку материалын (монолог) бір жакты 
белгілі ретпен, жүйелі түрде талдай, қарапайым үғындыру. Бүл 
одіс тө.менгі сынып окушыларымен, ал 2-3 денгейлер белгілері- 
мен сирек қолданылады. Алдына койған талап, мақсатқа байла- 
нысты әңгімелесудің бірнсше түрлері бар. Кіріспе оңгіме - оңгіме 
түрінде баяндау. Қорытынды оңгіме - окушыларды жана мате- 
риалды игеруге бағыттау; екінші - белгіленген материалдың маз- 
мүнын баяндау; үшінші - осы үзіндіден корытындылау.
Ауызша онгімелеу үшін мүғалім жоспар жасап, керекті мате- 
риалдарды тандап, жинақтап тәсілдерін ойлап, алдын ала дайын- 
далып барып өткізеді. Әңгіме кезінде басты өзектісін көрсетіп, 
аныктап болып айтады. Әңгіме өте үзакка созылмауы тиіс (10 ми­
нут). Әнгіме аркыды окытудыц тиімді болуы баска әдістсрді де 
пайдалана отырып, өткізгендс көрінеді. Әсіресе мысал аркылы 
суретте (томенгі сыныптарда) талкылау, (орта және жоғары сы- 
ныптарда) болған окиға жағдайынын жері, уакыты, фактілері, т.б.
Әңгіме, кеңес.
Дидактикалык жүмыстар бүрыннан пайдала- 
нып жүрген әдістсргс жатады. Сонау Сократ заманынан колда- 
нылып келе жаткан әдіс. Бүл одістердің басты кызметі - түрт- 
кі болу, сезімін ояту, іздсніскс итермелеу. Сондықтан да алдына 
қойылған максатка байланысты сондай шебсрлікпсн түсіндірудіц 
нәтижесі окушының ойына, санасына, ойлау кабілетіне түрткі 
болып, шығармашылык кабілетін дамытуға, окытушының ойын 
дүрыс үғынуға бағыттайды. Көп уакытка дейін оңгімелесу ең бір 
тиімді одіс деп есептеліп келді. Бірак осы әдіспен дидактикалык 
мақсаттың боріне жету деген - кате пікір, сгср оқушының оз бо- 
йында белгілі бір козкарасы, түсінігі, білімі олі толык жстілмесе, 
онын осері аздау болады. Әцгімелесу немесе баска да әдістсрді

колдансақ та окушының танымдылығы дедуктнвті ие.мссе индук- 
тивті жолмен ашылады.
Дедукциялык оңгімелесу ксзіиде түсіндіру окушыларға бел- 
гілі ереже, нршщиптері мен түсініктерге талдау жасай отырып, 
жеке бір корытындыға келеді.
Индукциялық эңгіме кезінде түсіндіруде жеке фактілср мсн 
түсініктерге талдау жасай отырып, жалпы корытындыға келеміз. 
Сонымен, казіргі дидактикалык көзқараска сүйенетін болсак, коп 
жағдайда өте тиімді, әсіресе:
- окушыны сабакқа өз бетінше жүмыс аткаруға дайыидауда;
- жаца матсриалдармен таиыстыруда;
- білімін жинактап және бекітуде;
- біліміи күнделікті бакылауда және білім денгейін аныктау- 
да.
Әцгімслесудіц дс бірнсше гүрлері бар:
1) кіріспс немссе үйымдастырушы;
2) білімнің жаңалықтарын айтып түсіндіру;
3) синтездеу немесе бекіту;
4) бакылау, түзету енгізу.
Кіріспс әңгімеде немесс понге кіріспе кезінде оқу жылының 
басында осы пон бойынша алдына койған максаггы аныктам, ба- 
лаларға бағыт-бағдар беріп, оны игере алуы жайлы. калай жүмыс 
істеуі. орындауы т.б. түсіндіріледі.
Әңгімехабар
окушылардың танымдык касиетін калыптасты- 
рады. Эвристикалык, былайша айтканда, окушылардын алдына 
белгілі бір жағдайдан проблема кою аркылы оны шсшуді оқушы- 
ныц өзі ізденіп ойлаи шешіп корытындылауға бағыттайды. Сон- 
дыктан мүғалім барлық уакыгта әнгімелесу әдісін колдану үшін 
оиың такырыбыи накты белгілсп, максатын аныктап жоспарлап 
алу керек. Ен бір тиімдісі — сүрақ-жауап аркылы үйрету^ техника- 
сын іскс асыруды колдана білу. Әрбір сүрак сыныпка койылады. 
Тек ойлануға аз ғана уакыт бсріп, үзіліс жасағаннан кейін жауап 
бсруге окушыны шакырады. Егер сыныптан ешкім жауап бсрме- 
ген жағдайда сүракты одан орі боліп, озгертіп коя отырып жетск- 
ші сүрақтар беру керск. Басты табыс сыныппен толык байланыс 
жасауға, барлык окушыны белсенді катысуға ынталандыруға, кате
140 ♦ 
G- rapay. (,'аоак оқыту формасы. сабактың тшітері. турлері...

жауапка түсінік беріп, баскаларын жауам беруге итермелеуге ты- 
рысу ксрск.
Дорістіц баска әдістермен айырмашылығы күрылымы отс 
күрделі, түсіндіруге де, акгіаратқа да оте бай. Түсіндіру белгілі 
бір жүйелік сипатпен жүреді, мектеп дәрісі белгілі бір күрделі кү- 
былыстардың, үдерістердің аралығыида, байлаиыстардың себеп- 
терін түсіндіру кезінде пайдаланылады. Көлемі жағыиан сабак 
уакытын толык пайдалануға дәріс жоспарын накты бөліп жасап 
көрсету:
- такырыпты атап, оныц жоспарын мақсаты мен міндетін 
оқушыларға хабарлап айту керек;
- жоспар бойынша барлык пунктсрін белгілі бір децгейде, 
белгілі бір ретпен мазмүндау;
- әрбір пункті мазмүндап, тіркегеннсн кейін кысқаша жалпы 
корытындылау:
- дорістін бір бөлімінен екінші боліміне көшерде арасында- 
ғы логикалык байланысына көңіл бөлу;
- мазмүндау барысында дәрістің проблемалык жағы және 
оқытушының ссзім әсері (эмоция);
- тілі, мысалдар. фактілер, салыстырмалылығы;
- аудитория.мен байланысы, окушылардың тыпдау, ойлау қа- 
білетінің қызметін дүрыс баскара білу;
- дорістің маңызды жерлерін жаи-жакты ажыратып, айкыи- 
дай түсіндіру;
- мазмүндау темпі, дәрістің негізгі басты-басты жсрлерін 
конспектілеу;
- көрнскті күралдарды пайдалану аркылы оқу материалын 
оңай кабылдап. оны түсінуге жеңілдік жасау.
Талкылау сабағы - жацадан колданылып жүрген одіс. Белгілі 
бір мәселе бойынша пікір алмасу. Бүл одіс арқылы окушы жаңа 
білім алады, ой-иікірін дамытады.

жүктеу/скачать 9,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: