Қазақ ӘдебиеТІ
жүктеу/скачать 2,89 Mb. Pdf көрінісі
|
811-002-002к-20 КазЛитра 11 каз УЧЕБНИК ЕМН
| Зерделіой
12 Сю жет тің бай ла ны сы осы кез де су ден бас тала ды. Бір жұ тым ішім дік сұ рау үшін ар найы із деп кел ген, бір кез де Қа ра бу ра атан ған Та ған ды «көк есек ре тін де пай да лан сам қайт ер еді?» де ген ой кел ген Ерік: «Ей, Қа ра бу ра, сен ма ған еріп жүр. Ау зың нан арақ, ал дың нан та мақ кет пей ді», – дей ді. Бұ ған қу ана ке ліс кен Та ған ды жол бойы ішім дік тен бе ріп қой ып, «Еке у міз де бұ рын ғы па луан быз. Жол ұзақ, тау би ік, жас мал ең ге зер дей екі жі гіт ті кө те ре ал май, қы зыл май бо лып, өк пе сі күй іп ке те ді» де ген сыл тау ай тып, аты на мін гес тір мей, жаяу ер те ді. Жа зу шы бұ дан соң Ню ра кем пір мен Ай на ның қа лай тір ші лік етіп жат қа нын ба ян дай ды. Ка тон қа ра ғай өзе ні нің күр кі рі не құ ла ғы әб ден үй рен ген Ай на да ты ным жоқ. Қо ра жақ та ғы тау ық тар ға жем ша ша ды, қы мыз ашы та ды, ай ран ұйыта ды. Сал боп жат қан ене сі не са мау рын ның шай ын бе ре ді. Жа зу шы «Жа пан- да ғы жал ғыз үй де ішіп-жеу дің не бір түр-тү рі ыр ғын, аста-төк – ит ба сы на ір кіт тө гі ліп жа та тын. Тіп ті тау да өс пейт ін кө кө ніс, же міс-жи дек ке дей ін Про хор Алек- санд ро вич Зы рян қа ла сы нан қап-қап қы лып жет кі зіп тас тай тын» деп жа за ды. Про хор – вер то лет ші, Ерік тен аң те рі ле рін алып, кә сіп жа сай ды. Осы тұс та Ай на ның мо но ло гі ар қы лы оның жыл қы шы ның қы зы екен ді гі, бү кіл ба ла лы ғы, қыр мы зы дай боп бой жет кен ша ғы жаз-жай лау да өт ке ні, сон- дық тан ба, қыл тың-сыл ты ңы жоқ, бір то ға, тіп ті үйкү шік теу бо лып өс ке ні, ке лін бо лып түс ке ні, ене сі нің қа за қы жөн-жо сық қа же тік ті гі, ки ме шек ки іп, на маз оқи тын ды ғы бе рі ле ді. Шай үс тін де гі әң гі ме диа лог тү рін де өр би ді. Мі не, осы кез де «Си ыр мө ңі ре ді. Жыл қы лар ос қы рын ды. Мал дың ты ны шы бұ зыл ған се кіл ді» бо ла ды. Жү рек сін ген ке лін шек қо сау ыз мыл тық ты алып, да ла ға шық қан да са мыр сын ның тү бін де екі ая ғы на тік тұ рып, ақыр ған аюды көріп, қо лын да ғы мыл ты ғы тү сіп ке те ді. «Аю ақыл ды бо лып шық ты. Жа нын да шо қай ып-шо қай ып, ене сі не іс те се со ны қай тала ған екі қон жы ғын том паң да та ер тіп, бұ ры лып жү ре бер ді», – дей ді жа зу шы. – Ол не екен, Ай наш? – де ген ене сі не: – Үйге кі ріп, кү пәй ке сін ше шіп тұр- ған ке лі ні: «Аю екен» де ген сөз ді «си ыр екен» де ген дей аса жай ба ра қат айт ты. – Айт тым ғой, Ал тай дың аюы адам ға шап пай ды. – Рас ай та сыз, апа, біз ти іс пе сек, олар ти іс пей ді екен… Әрі қа рай Нүр ке кем пір дің күй еуі Қан дау ыр ту ра лы ай туы арқылы Ерік тің әке -ше ше сі нің өт кен өмі рі мен та ны са мыз. «Бір күні қа лың жы ныс ор ман ішін де бір аяқ жол мен тау ға қа рай өр леп ке ле жат қан да, Қан дау ыр дың ал ды нан екі аю жо лығыпты. Ше гі нер ге жол жоқ, мін ген аты жү ре ал май, бір ор нын да тұ рып қал- ған да, аю лар мұр нын шүй іре маң қай ып қа рап ты да, «ен де ше, жол ды біз бе рейік» де ген дей, бұ ры лып ор ман ға кі ріп кет кен екен. Аю дан ақыл ды хай уан жоқ деп, сүй- сі ніп оты ру шы еді жа рық тық», – дей ді. Қан да уыр дың әке сі Мек ке ге барып, қа жы ата нып қайт қан нан кей ін, үр кер дей үш ке лі нін бір дей, оның ішін де Нүр ке де бар, мұ сыл ман ша оқы тып, хат та ны та ды. Ал Ню ра ның әке сі ға на емес, бү кіл Фа деев тер әу ле ті қы зы ның қа зақ жі гі ті мен қа шып кет ке нін ке ші ре ал май, со ғыс ашу ға ке ле- ді. Екі ел ара сы бү лі не тін бол ған дық тан, Ню ра өз ер кі мен кел ген ді гін ай тып, мән- жай ды әрең тү сін ді ріп, бір-бі рі не мыл тық ке зен ген адам дар ды әрең тоқ та та ды. – Біз ге көр ші Сар қыт де ген кем пір бол ды, тө бе ні қо йып, маң дай дан, мұ- рын ның ұшы нан қан ала бе ре тін, жа рық тық жақ сы адам еді, жат қан же рің жан нат бол сын (Нүр ке бе тін си па ды). Сол кі сі ай та тын, бұл қан алу дың ең қиын ды ғы – ем ші кі сі нің қан дау ыр ды та мыр ға көл де нең сал май, жа рып са- луын да деп. Ол кем пір бұл дү ние ден ат тан ған соң, ба сы ның қа ны та сы ған талай 13 адам ат та нып кет ті со ңы нан… Иә, ол кі сі бе тім де гі жа ра ны да жа зып еді, сон дық- тан да есім нен, бес уақ на ма зым нан қал дыр май, атап оты ра тын мын. Ал ға шын да ма ған ба ла тоқ та ма ды, не тү сік тас тай мын, не бол ма са қыр қы нан шық қан соң, қы зыл ша шы ғып өліп қа ла ды, не ке рек, бұл қор лық тан өз анам қай тыс бол ған соң ға на, кө зім ашыл ды… қа тал кі сі еді-ау, жа рық тық. Қа тал еді… оның да то пы ра- ғы тор қа бол сын, ғай бат тап қайт ей ін аруақ ты, ем шек сү тін еміз ген ше шем ғой… Ме нің ше шем кел бет ті кі сі еді, амал не, мі нез-құл қы қат ты бо ла тын. Бай лар тәр- кі ге ұшы рап, жер ау да ры ла бас та ған да, бар лық бұ ғы лар ды са ты дан шы ға рып, өз үй ін өзі өр теп, ар ғы бет ке қаш ты. Па хо мов де ген нің пар ти зан от ря ды мен бол ған ара да ғы атыс та ағай ым Алек сандр оқ қа ұша ды, қы зыл дар дың қо лы на түс пеу ге бе кін ген анам улы шөп қай на тып ішіп өл ген екен. Сөйт іп, бер гі бет те бір әу лет- тен жал ғыз қал дым, ал ау ыл дың аты Фа ди ха ата нып кет ті» – дей ді. Ай на «Қа тын суы» ата луы та ри хын біл гі сі кел ге ні мен, өзен та ри хын Ерік те, Нүр ке кем пір де біл мей ді: «Бәл кім, мен се кіл ді жал ғыз дық тан жа ны жан ған әй ел, өрт бо лып лау- ла ған жа лы нын ба сар ши па із деп, су ға се кі ріп, ағып өл ген шы ғар…». Жал ғыз ті рі қал ған ба ла сы Ерік өсе ке ле жұрт қа жұ ғы мы жоқ, да ла ның та ғы сы се кіл ді тә кап пар лау бо лып кет ке нін тіл ге тиек ете ке ле: «Са ған да обал, ке лін шы рақ, ішім се зе ді, құ са лық бар, қайт ей ін, Ал тай дың аң ға ры на қа мап ұс тай тын аң емес сің…» – деп қа мы ға ды. Сю жет бай ла ны сы осы лай ша ке лі ні мен енесі ара сын да то лас сыз өріс теп оты ра тын әң гі ме ар қы лы ал ма ғай ып ке зең шын ды ғы ашы ла ды, яғни уақыт пен кеңістік бірлігі айқын көрінеді. 1917 жыл ғы ақ тар мен қы зыл дар дың со ғы сы, 1921 жыл дар дан бас тал ған ашар шы лық, 1937 жыл ғы реп рес сия, 1941–1945 жыл дар да ғы орыс-гер ман со ғы сы – осы ның бар лы ғы ның бел ор та сын да бол ған Қан дау ыр мен Ню ра ның көр ме ген аза бы жоқ. Ай на ға кер жақ тар дың кім еке нін ба ян дап бе ре ді: «Кер- жақ-орыс тар – орыс тың ішін де гі тө мен гі жақ тан ау ып кел ген аса дін ші лі. Ес туім ше, пат ша ағ зам ның өзі іш ке рі жақ қа жер ау да рып ты, не ге еке нін біл- мей мін, «кер жақ тар» атан ған быз». «Үйі нен су бер мей ді екен, ал ал да-жал да су сұ рап іше қал саң, сол ыдыс ты қай- тып пай да лан бай ды екен, бө тен бі реу ұс та ған есік тің тұт қа сын ыс тық су мен жуа- ды екен» деу ші еді, рас па? – деп сұ ра ды ене сі нің әң гі ме сін ұй ып тың да ған Ай на. – Бая ғы да одан да со ра қы әдет те рі бар еді, қа зір оның жұр на ғы да қал май, жер гі лік ті ел мен сі ңі сіп кет ті ғой… 3-бө лім де ав тор жо лау шы лар ға қай та ора ла ды. «Мың жол ды ны бір сор лы бай лай ды» де ген дей, іл біп әрең ке ле жат қан Та ған ның жағ дай ына байланысты жол да ғы За хар де ген омар та шы ның үйі не еке уі тү неп шы ға ды. Бұл үй ден қол дан ашы тыл ған сы ра ішіп, дәм ді та ғам жеп әл де ніп ал ған Та ған «Не ге біз осы…» деп бас тала тын лек ция сын оқуға қайта кіріседі. «Егер әлем сая сат кер ле рі мен та рих шы ла ры Та ған ға із гі лік, ақи қат, бо ла шақ ту ра лы бол жам дар мен өмір лік проб ле ма лар дан ем ти хан тап сыр са, еш қай сы сы да за чет ала ал мас еді. Он дай ат ты күн қа-й-да-а… НЕГЕ БІЗ ОСЫ… Шай іш кен соң, жол ға шық ты: Ерік – ат та. Та ған – жаяу. Та ған дар За хар мен Мар фа ның үйі не кел ген де, ал да ры нан үріп шық қан ең ге зер дей екі ит қап па ған. Бұл романда: «Жыл қы шы ау лы на таян ған да да бұ лар ға қа рай зу ла ған үш ит саң қыл дай үріп, жан да ры на кел ді, бі рі ат үс тін де гі Ерік ті ау да рып тас тар дай қат ты өр ше лен ді, ал қал ған еке уі Та ған ды иіс ке лей 14 еріп ке ле ді. «Ит қап пай тын кі сі бо ла ды де ген, те гі, рас екен» деп ой ла ған Ерік құ лақ етін жеп, ал ды-ар тын ора ған ала мой нақ қа қам шы сіл теп еді, ит одан ары жі нік ті. Осы кез де жаяу сал пақ та ған Та ған: «Қой ен ді!» – деп еді, жа ғы сем ді. Ен ді ол үш ит тің қор шау ын да ежел гі та ныс та рын дай тай раң дай ба сып ке ле жат ты. Үй ле рі нен өре шы ғып, осы кө рі ніс ті ба қы лап тұр ған жұрт қай ран қа лып еді. Әсі ре се, ба ла лар мәз», – деп суреттеледі. Осы кө рі ніс ар қы лы ав тор он жыл бойы ішім дік ке са лы нып, жү деп-жа дап, қаң- ғы бас қа ай нал ған Та ған ның сон ша ма жа ман адам емес еке нін аң ғар та ды. Ал жол бой ын да есі кір ген кез де «Не ге біз осы…» деп бас тай тын қо ғам дық-әлеу мет тік өмір ту ра лы лек ция ла ры ар қы лы бі лім ді адам бол ған ды ғын та ни мыз. Не гі зі Та ған әу елі әлеу метт ік эко но ми ка са ла сы бой ын ша дис сер та ция жа зып, қор ғай ал май ды. Екін ші рет «Ал тай ды ме кен де ген ұлт тар дың та ри хы» де ген дис сер та ция сы на «ұлт шыл- дық пен улан ған» де ген ай ып та ғы лып, қу да лау ға тү се ді. Кейінгі әй елі де бір ба ла сын алып, бұ ған қа ра май, ке тіп қа ла ды. Со дан ке йін гі өмі рі «бомж дық қа» ай нал ған. 4-бө лім де ав тор бу дан ара лар ту ра лы ба ян дай ды. 1956 жы лы ге не тик-се- лек цио нер У.Керр аф ри ка лық бал ара сын Еуро па ға алып ке ле ді де, жер гі лік ті тұ қым мен бу дан дас ты ра ды. Бу дан нан пай да бол ған аф ри ка лан ды рыл ған ара- ның сырт қы пі ші нін де пә лен дей ай ыр ма шы лық бол ма ға ны мен, ең бек қор жә не қау іп төн се, то бы мен ша бу ыл жа сай тын өте аг рес сив ті бо лып қа лып тас қан. « Жау ыз ара» ата нуы да со дан. Ай та лық, осы Аф ри ка мен Еуро па араларын будандастырудан пайда болған бу дан ның ша ғуы нан 1969 жы лы Бра зи лия да 200 адам өліп, мың да ған адам жа ра қат ал ған. Кі сі лер үшін жер гі лік ті, яғ ни өз ара мыз дан гө рі будандасты рыл ған дар дың уы әл де қай да қау іп ті. Осы тұр- ғы дан бу дан ара ның та ри хын тү сін дір ген жа зу шы Ерік тің де ара ның бұл ел де жоқ тү рін ал ғаш рет вер то лет ші жі гіт тен ес тіп, «Наука и жиз нь» жур на лы нан «Қау іп ті гиб рид» де ген ма қа ла ны оқып, осы ара ға аң са ры ау ған дық тан, Про- хор Алек санд ро вич тің ше тел ге ұша тын са мо лет те іс тейт ін әріп тес те рі ар қы лы жең ұшы нан жал ға сып, « жау ыз ара ны» алдыртады. Күйеуі ше тел ара сы на Ай на ны жо лат пай тын дық тан, ол бұ дан ха бар сыз. Тек жа ңа тұ қым ды «им порт» ара ның ұя сын ға на бі ле ді. Осы бір жай ды ене сі не айт қан да, Нүр ке кем пір: «Жатжұрт тық еш қа шан да жа рыт қан да, жер сін ген де емес, бү гін ба лын бер се, ер тең уын ұсы на ды, тү бі ты ныш бол ғай», – деп, ау ыр күр сі ніп еді. Та ған дар та қа ған да «Үй-бай-ау, ұс тай ық» деп Ақ мой нақ қа оқ тал ған Ай наға Ерік: – Ой, ол сү ме лек ті ит қап пай ды екен, – дей ді. – Та ған Ма қа жа нов де ген бір ге оқы ған до сым, тә те, – деп та ныс тыр ған да ше ше сі ба сын оқыс кө те ріп алып: – Тә ңі рім-ау, не ай тып отыр сың… Өзі міз дің Ма қаң ның – ал ты алаш ты ау зы на қа рат қан Ма қа жан ақын ның не ме ре сі ме? Біздің Кө кен жа рық тық тың ұлы ма? Ол қай дан жүр бұл ит өл ген жер де? – де ген де Ерік: – От от тап, су ішіп отыр ған же рі ңіз ге «ит өл ген» деп тіл ти гіз бе ңіз, тә те, – дей ді. Кемпірдің сө зі жә не ке лі ні не аяушы лық пен қа рай ты ны ар қы лы «Көп тен кет кен кө му сіз қа - лар» де ген эпиг раф тың те гін алын ба ға нын аң ға- ру ға бо ла ды. Мәтіндітыңдап,«Жақсы кәсіпкер болу үшін ара сияқтыеңбекқорболуке рек»тақырыбынапікірта ласұйымдастырыңдар. CD01 15 Ню ра мо но ло гі ар қы лы Та ған ның ше ше сі Ана лық екеуі апа лы-сің лі лер дей бо лып, ең бір ау ыр да азап ты жыл дар ды бір ге өт кіз ген ді гі, Қан дау ыр дың да Та ған ның әке сі Кө кен мен құй рық-жа лы жа рас қан қос то ры дай үзең гі лес дос бол ған ды ғы ес ке алы на ды. 1937 жы лы бай-шон жар лар дың тұ қы мы бол ған- дық тан, Қан да уыр мен бір ге Ню ра ға да қау іп тө не ді. НКВД-нің (іш кі іс тер ха лық ко мис са ри аты) шо лақ қол бас ты ғы қыр соң да ры на тү се ді. Кө кен мен Ана лық еке уі Нюраны еш кім бар май тын ес кі мон ша ға жа сы рып, аман сақ тап қа ла ды. Осы кез де гі Ню ра ның тарт қан аза бы жан төз гі сіз. Шо лақ қол Ню ра ны мон ша ға дей ін із деп ба ра ды. Үң гір-мон ша ту ра лы аңыз дан сес ке ніп тұр- ған да өзі мен бірге еріп бар ған адам ды бай қа май, атып ала ды. Со дан Шо лақ қол дың өзі не айып тағылып, сот та лып кет кен нен кей ін ға на ты ғыл ған же рі нен шық қа н Ню раның 4 жас та ғы қы зы на су ық ти іп, қай тыс бо лып ке те ді. «Ха лық жауы ның» от ба сы бол ған дық тан, жұ мыс бе ріл мей ді. Тек Та ған ның әке-ше ше сі нің қам қор- лы ғы ар қа сын да өзі ті рі қа ла ды. Ал 1937 жы лы сот та лып кет кен Қан дау ыр төрт-бес жыл да н соң ға на ора лғанын жазушы былай пайымдайды: «Со ғыс бас тал ға ны на екін ші жыл тол ған да, ой да жоқ та Қан дау ыр орал ды. Өл ге ні ті рі ліп, өш ке ні жа на қу ан ған Ню ра ның ері мен еке уі ара сын да ғы қы зық тым кел те ке сіл ген. Он күн ге ға на сұ ра нып кел ген Қан дау ыр бір ап та дай еру бол ды да, ай ып кер ба таль он ның са пын да, ал ғы шеп ке ат та нып ке те бар ған… Со дан қай тып орал ған жоқ… Ста ли н- г рад тү бін де ер лік пен қа за тау ып ты. Ал Кө кен бір аяқ тан айы ры лып орал ды, бі рақ елуін ші жыл дан асып жа сай ал ма ды. Ана лық ал пы сын шы жыл дан ат тап өте ал ма- ды», – деп бас тан өт кен қи ын күн дер ді ба ян дап бер ген Нүр ке кем пір ен ді Та ған ға ерек ше на зар ау да ра ды. «Қыс тап шық қың кел се, ме нің айт қа ны ма кө ніп, ай да- ға ны ма жү ре сің» деп, әр түр лі шөп тер ді қай нат ты рып, оны ем дей бас тай ды. Көп қи ын дық пен, Нүр ке кем пір дің ар қа сын да Та ға нның бе ті бе рі қа рай бас тай ды. Ол ен ді «Ма рал көл жақ та әр тау дың ба сын көк сеп, ма ңып жүр ген кі сі киік Шал бар» де ген ді бұ рын нан бі ле тін, со ны мен жо лық қы сы ке ліп, тау ішін ара лай бас тай ды. Ақы ры Шал мен ой да-жоқ та жо лы ғып, оның тұ ра тын екі бөл ме лі кең үң гі рін де қо нақ бо ла ды. Шал дың кем пі рі ер те рек те қай тыс бо лып кет кен, өз кін ді гі нен ба ла жоқ. Қо зы, Ба ян де ген ұл мен қызды асырап алған. Шал Та ған ның атақ ты ақын Ма қа жан ның не ме ре сі еке нін біл ген нен кей ін ар найы қой сой ып, кү те ді. Ал бұл кез де Ерік өзі мен-өзі әу ре, ара лар ға қа рай ды, аң ға шы ға ды, Қа тын өзе ні нің ар ғы бе тін де үне мі ке ліп тұ ра тын бір қыз ға тү рін көр ме се де ға шық. Өйт ке ні өзен нің ағы сы қат ты, кө пір жоқ, күр кі реп аға тын дық тан, сөз ес тіл- мей ді. Сон да да сырт тай со ны көр ге ні не мәз бо лып жү ре ді. Ай на ға адам екен-ау деп, кө ңіл ау дар май ды. Бір де Ай на үй сыр тын да екі ба ла сы мен өліп жат қан адам ды кө ріп шың- ғы рып, сол жер де та лып қа ла ды. Сөйт се, бұл те рі сі сы пы рыл ған бая ғы да өзі не ти іс пе ген, екі қон жы ғы бар аю екен. Мұ ның бә рі не жай ба ра қат қа ра ған Ерік аю те рі ле рін Про хор до сы на бе ріп жі бе ре ді. Ав тор ой үс тін де жү ре тін Та ғанға өз-өзі не «Не ге біз осы» де ген сұ рақ ты қой ғы зу ар қы лы дү ние қыр-сы ры на шо лу жа сай ды. Сю жет тің ша рық тау ше гі – тор дан шық қан бу дан ара лар дың есік ал дын да отыр ған Нүр ке кем пір ді ша ғуы. Ол өлер ша ғын да бой жа сап, сөй лей бас тай- ды. «Асық пай дә рет те ніп, ақ тық дәм – атау-ке ре суын ішіп бол ған соң, Ал ла та ға ла ға мі на жат біл ді ріп, ра хы мы на кө не ті нін, тө те ден жі бер ген дер ті не мың да бір ал ғы сын ай тып, ұзақ кү бір ле ді. Бұ дан соң «бис мил ла рах ман ра хим» деп, 16 екі қо лын кеу де сі не қой ып, шал қа лай жа тып кө зін жұм ды… Ене сі нен көз ал май отыр ған Ай на бір уақ та… жа ңа ға на қы быр сыз жат қан: бұл тү сін бейт ін орыс ша әл де не ні ай тып кү бір леп, бұл тү сі не тін «о, гос по ди, прос ти своего греш не го…» де ген сы қыл ды сөз дер ді ара лас ты ра сөй леп, шо қы на бас та ға нын көр ген де… иә-иә, көр ген де… екі кө зі ша ра сы нан шы ға шо шын ға ны сон ша ма, «апа та йым- ау, мұ ның не?!» деп, ай қай лап ба рып құ ла ды. Та лып қал ды. Бұл – Ай на ның өз өмі рін де екін ші рет оң бай қо рық қа ны, тал ға ны еді… Нүр ке кем пір қан ша дін дар бол са да, не мұ сыл ман ша, не хрис тиан ша жер лен бей, өз има нын өзі ай тып, өз жа на за сын өзі шы ға рып», өзі аң са ған ту ған же рі Фа ди ха дан то пы рақ бұй ыр май, Қа тын өзе ні нің жа ға ла уы на жер ле не ді. Се бе бі күн ыс тық, жол ұзақ. Ерік өзі нің ба ла сы жоқ еке нін өмі рін де бір-ақ рет есі не ала ды. Бар ақы лы ақ ша жа сау ға жұмсалғандықтан, оның се зі мі қа ты гез де ніп кет кен. Ал Ай на ға ен ді гі өмір дің мә ні жоқ кө рі не ді. Қа тын өзе ні не се кі ріп кет кен же рі нен оны Та ған құт қа рып ала ды. Сол бе тін де Шал дың үйі не қа рай алып ке те ді. Ал Шал ды Ерік жек кө ре ді, ата жауы са най ды. Сон дық тан еке уін із де мей ді де. «Же ті сер сің дер, же ті сер сің дер! – деп, жын ұр ған дай, тау ды ба сы на кө ші ре са қыл дап кү ліп: «Про хор кел сін, вер то лет пен Бек зат ты ал ды ра мын. Ма ған бә рі бір, қа тын бол са – бол ды», – дей ді. Ер те ңін де әлем ді ап пақ ке бін ге орап, қар жа уа ды. Биыл ғы жыл дың ал ғаш қы со на ры… Ерік тің ойы – аң ға шы ғу. Ро ман сю же ті бы лай аяқ тала ды: «Ке лер жыл дың көк те мі шы ғып, жа ба ғы лан- ған сі реу қар еріп, тау сы лып, ар қы рап өзен та сып, ағаш бүр леп, гүл бас жар ған да, Ерік жыл да ғы әде тін ше Қа тын суын құл дап, та ри хи ме ке ні не бар ған. Ар ғы бет те гі шы нар ға жа на ры нан су ақ қан ша қа ра ды. Әне, кө рін ді! Сол! Өзі! Ақ боз ат мін ген сұ лу! Омар та шы ның ға шы ғы! Ат тан тү сіп же те ле ген күйі, өзен жа ға сы на кел ді – тым жа қын нан кө рін ді. Қо лын бұл ға ды. Ерік те ес қал ма ды. Су ға тү сер дей бо лып, жа ға лау ға мін бе лей ын тық қан. «А, Құ дай, ара ға ай нал сам екен, ара бо лып, ар ғы бет ке ұш сам екен» деп, ті зер лей оты рып, қо лын ас пан ға со за, бар бол мы сы мен ті ле ді-ай, тұң ғыш рет зар еңі реп жы ла ды-ай… Құ дай дың құ ді ре ті мен омар та шы ара ға ай нал ды… бі рақ бал ара сы на емес, мал ға ты ныш тық бер мейт ін көк бас со- на ға ай нал ды. Ай на луы сол екен, ар ғы жи ек те гі Қыз ға зы мы рай ұш қан. Ұш қан қал пы ға шы ғы на же тіп, иы ғы на қон ды. Не бол ға нын біл мей, са сып қал ған Қыз қо лын да ғы екі бүк тел ген қам шы мен сес ке не са лып қал ған да, ен ді ға на ар ма ны- на жет кен «Ерік-Со на» қа на тын сер пу ге ша ма сы жет пей, ты ра пай асып до ма лап түс кен… мәң гі лік ке… Қа тын суы ның ай ла ғын да ғы ке ре мет үй, көл-кө сір бай лық, қо ра тол ған мал, бал ара ла ры иен қал ды. Қал са – қал сын… көп ұза май Қа тын ға то- ған ор на ты лып, су кө те ріл ген де, бә рі бір ші ріп ас тын да қа ла ды… Су ас тын да Ню ра Фа деев на ның же тім сі ре ген зи ра ты да қа ла ды… «НЕГЕ БІЗ ОСЫ…». Не ге Ерік со на ға ай нал ды? Ав тор мұ ны дү ниеқо ңыз адам тек со на ға ға на ай на ла ала ды де ген иро ния мен бе ріп отыр. Өйт ке ні ен ді гі оның өмі рін де мән жоқ. Қай та дан тір ші лік бас тай ал май ды. Ал Та ған мен Ай на ның жан дү ние сін де ұқ сас тық, қай ырым ды лық бол ған дық тан, еке уі үй ле ніп, өз әл де рін ше тір ші лік ете тін бо ла ды де ген ой тас тай ды. Ро ман ның екін ші атауы «Қау іп ті бу дан» болуы те гін емес, өйт ке ні шек сіз дү ниеқо ңыз ды ққа бой алдырған Ерік шетелдік араның қауіпті екенін біле тұра алдыртып, ақырында шешесінің беймезгіл өлі мі не се бепші бо ла ды. Со- ны мен бір ге Ню ра ның әке-ше ше сі нің ке лі сі мін ал май, тұр мыс қа шы ғуы, оған ше ше сі нің ла ғы нет ай туы, қар ғыс дұ ға жа сауы – осы лар дың бә рі жи нақ тала 17 ке ле ро ман ның «Атау-ке ре» деп ата луы на се беп бол ған. Осы орай да орыс жа зу- шы сы Вла ди мир Ли чу тин нің «Бө кеев тік про за ның әуені мұң лы лау әрі мұн таз- дай бо лып ке ле ді. Сон дық тан әсе рі күш ті: Жал ғыз бас ты адам. Жал ғыз ки із үй. Оқ шау жа ра ты лыс ты, оның үс тін де гі күн жә не ие сі не адал ат тың жал ғыз сы рай ты қыр шуы» де ген сө зі есі міз ге тү се ді. Ойталқы 1. Шығарманың идеясы қандай? Ро ман да өмір шындығы қа лай кө рі неді? 2. Шы ғар ма дағы кей іп керлер арасындағы қарым-қатынас қалай өрбиді? 3. Жазушы антогонистік қайшылықтар арқылы нені көрсетпек болған? Өз пікіріңмен бөліс. жүктеу/скачать 2,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|