Раушан Абдикулова indd
академиялық шешендік ЖӘне
жүктеу/скачать 2,04 Mb. Pdf көрінісі
|
2016 Абдикулова Жанр
| академиялық шешендік ЖӘне
оның сиПаттары Қ азақ шешендік өнерін зерттеудің егемендікке дейінгі талайлы тағдыры салдарынан шешендік сөздің бір түрі саналатын академиялық шешендік жайы енді ғана сөз бола бастады. Қазақтың ғұлама ғалымы А. Байтұрсы- нов шешендіктің бұл түрін: «Білімділердің, ғалымдардың пән мазмұнды сөйлегені білімір шешен сөзі деп аталады»/ 1, 405/, – деп көрсетеді. «Шешендік өнер» атты танымал еңбектің авторы, профессор С. Негимов «академиялық шешендік»/2, 115/ деген көнеден келе жатқан терминдік атауға ден қойып келсе, шешендік өнерді тіл тарапынан зерттеуші Г. Косымова оны «білім-ғылым мазмұнды ше- шендік» /3, 199/, – деп жіктейді. Дегенмен, күнделікті өмірімізге кеңінен сіңіп кеткен «академик», «академиялық» деген сөздердің халықаралық мәні бар екенін де ұмытпа- сақ керек. Шынтуайтында, қазіргі риторикада шешендік өнерді ең алғаш тек пен түрге бөліп көрсеткен Москва университетінің профессоры А.Ф. Мерзляков (1778-1830) екені XVII-XVIII ғасырлардағы Ресей риторикасының тарихын зерттеген ғалым В.П. Вомперскийдің еңбегінде /4,242/ айтылады. Әйткенмен, шешендік өнердің көптеген жіктемелері бар. Соның ішінде, көбінесе Г.З. Апресянның жіктемесі /5, 83-85/ басшылыққа алынғанымен, қазіргі риторикада академиялық шешендік: жоғары оқу орында- рындағы (мектептердегі) лекция, ғылыми баяндама, ғылы- ми шолу, ғылыми хабарлама, ғылыми-көпшілікке арнал- ған лекция түрлеріне жіктеледі. Г.Апресян: « В даваемой нами классификации красноречие под «академическим» емес. Мәселен, қаһарманды басқаның көзімен кескін- деу тәсілін айтуға болады. Әрине, мүсіндеу өнерінің ал- ғашқы бастау көзі болған ауыз әдебиеті идеал образды, сатиралық, юморлық бейнелерді сомдаудағы суырып- салмалыққа негізделген ықшам стилімен ерекшеленеді. Дегенмен, кескіндеу мәтінінің идеялық мазмұндық құ- рылымынан пластикалық бедер, бояулардың нышанын аңғармау мүмкін емес. Алайда, біз сөз еткен эпостық жыр мен авторлы ауыз әдебиетіндегі мүсіндемелердің баршасын жорамал портрет деп танығанымызбен, олар- дың идеялық құрылымының тұтастығы, стильдік нақ- тылығы мен ықшамдылығы, басқа да қилы ерекшелік- тері тарихи диахронияда терең зерделеуді қажет етеді. Өйткені, портрет телімдері баяндау жүйесіндегі мінез- демелік-эстетикалық сипаты мол іргелі құрылым болып табылады. жүктеу/скачать 2,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|